Woordenboek
Spokaans-Nederlands | Nederlands-Spokaans

•  Home 
•  Titelblad 
•  Legenda 
•  Paradigma's 
•  Lijsten 
•  SPARC 
•  Taalmenu 
•  Grammatica 

Spokaans—Nederlands     A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Nederlands—Spokaans     A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
 

r:: (naam vd letter R) ér {C}.

ra:: (mastdeel) pyk {C}.

raad:: (raadgeving) tnadyrros {C}; ~ geven: tnadyrre {K}; goede ~: naxyfolos {A}; (organisatie met raadgevende personen) még {C}; (nadruk op de groep personen) ratt {C}; ~ van bestuur: regle-ratt {C}; ~ van commissarissen: cômiserr-ratt {C}; ~ weten met iets: ef tiffe ef painos lef flaju; geen ~ weten met iets: ef tiffe nÿf painôsta lef flaju; ik weet me geen ~!: gress tiffe nÿf painôsta lef ef!; ten einde ~ zijn: ef cho'atôe fes ef prâðâ; »rade.

raadgevend:: tnadyr {I}.

raadgeving:: tnadyrros {C}.

raadhuis:: (=stadhuis) sÿrsért {C}.

raadplegen:: sûpole {K}.

raadpleging:: (=consult) sûpolos {A}.

raadsel:: cesser {C}, jâchtos {C}; ik sta voor een ~: gress melde âst ef jâchtôsta; het is een ~ dat ...: eft jâchtos melde, den .../..lira.

raadselachtig:: jâchte-âp {I}; ~ spreken: ef stinde tjâg blakker iynk.

raadsheer:: tnadyrratjen {C}.

raadslid:: »gemeenteraadslid.

raadzaam:: naxyfoll {I}; ~ zijn: naxyfolle {U}.

raaf:: bulf {C; mv= bûlfe} (L. Corvus corax).

raaigras:: dârnel {S} (vrnl in samenstellingen); Engels ~: Enelandes-dârnel |Enne..| {S} (L. Lolium perenne); Frans ~: craze-dârnel {S} (L. Arrhenatherum elatius); "Spokanisch ~": hâpyja-dârnel {S} (L. Arrhenatherum ovinum); »kweek 2.

raak:: (niet mis) neryt {I}; ~ geschoten (fig: treffend): ðôiy {I}.

raaklijn:: martijos {C}.

raakvlak:: (overeenkomst, snijpunt) sume-ponto {C}.

raam:: (met glas: =venster) miflif {C}; (in de voorgevel) basciflif {C}; (=kozijn) ramiy {C}; (=raamwerk) prâft {C}; (ventilatieopening zonder glas maar met luiken en soms ook tralies; voor zolder of schuur) tix {C}; »venster.

raamwerk:: (alg) prâft {C}; (=kozijn) ramiy {C}.

raap:: (eetbaar) rapa {C} (L. Brassica rapa napifera).

raar:: (=gek) pÿr {I}, zjut {I}; ~ zijn: pÿre [beri/den] {U}; het is ~ om ...: ef melde pÿr beri ...; rare kerel/vent: [to]pak {C}, pjén {C}; ~ mens/rare vrouw: dôchâmp {C}; een rare snuiter: eft tnefer šôt; het rare (het gekke): zjutiy {C}; ~/vreemd voorwerp (rariteit): spôrp-sviba {C}; een rare vertoning: eft prusot-blof fes mariane-tull.

rabarber:: râbabra {S}.

rabarberstengel:: râbabriyn {C}.

rabbijn:: râbiy {C}.

racecircuit:: (voor auto's) [oto-]zyle-vâliy {C}.

racisme:: (=rassenhaat) ûplef-qustÿ {C}, rasesmiy {C}.

racistisch:: rasestise {I}.

rad:: (=wiel) trôchâ {C}; •klan {SX > c; mv= •klâne}.

radar:: radâr {C}.

rade:: te ~ gaan (bij zichzelf overleggen): barite {U}; met voorbedachten ~: fes ef wârbior arpinzol.

radeloos:: lef mÿch {SC}.

radeloosheid:: mÿch {SC}.

raden:: ~ naar: jâchte {K}; cesse fes {U}; het ~: cessos {C}.

raderwerk:: (samenstel van tandwielen) totrôchâÿ {C}.

radiator:: (v auto) ratiy {C}; (v centrale verwarming) qulf-element {C}.

radiatorkraan:: (v centrale verwarming) element-hek {C; mv= ..-hÿke}.

radicaal:: (zonder omwegen) šofprôg {I}.

radijs:: ~[je]: radiše {C}.

radio:: (toestel): raðo {C}; zie ook Radio in .

radioactief:: raðoâkteff {I}.

radiobuis:: (=radiolamp) vâlf {C}.

radiolamp:: (=radiobuis) vâlf {C}.

radiologie:: raðolôiy {C}.

radiostation:: kipt {C}.

radiostudio:: rélfmit {C}.

radiotoestel:: raðo {C}.

radiozender:: strâless {C; mv/rsmv= strâlesses}.

rafel:: fiymtiyn {C}.

rafelen:: fiymbre {U; gst= fiymet}.

rafelig:: pih {I}.

rafeling:: (gerafelde rand) fiymbros {C}.

rafelrand:: fiymbros {C}.

raffinaderij:: (olie, suiker) fynarâs {C}.

raffineren:: (olie, suiker) fynare {K}.

raffinering:: (olie, suiker) fynaros {C}.

rag:: (spinrag) slôf {S}.

ragfijn:: fojel {I}.

ragout:: (dikke vleessaus) Trendon-sôsa {S}.

rail:: (=spoorstaaf) rels-zeff {C}.

rails:: (mv) rels {C} (enk).

raken::

1. (=treffen) ecole {K}, qurstoxe {K}, sume {K}; het ~: qurstoxos {C};
2. (=worden: gevolgd door add) pónze {U}; hij raakt gewond: do pónze prylt; hij raakt geheel over zijn toeren: ef pónze pén fes groft cubu; •are {SX.add > ww}; (bijv) vermoeid/vermoeid raken: hômba/hômbaare;
3. (in een bep situatie komen) de auto is van de weg geraakt: ef oto ef weg xolija-kette;
4. (fig) ~ aan: martije {K; gst= martit}; ~ tot/in: jÿndre {K; gst= jÿnter}; ~ in (=terechtkomen in): arfinare armt {U} (fig); ~ tot (vervallen/komen tot): gre helkara {U; gst= gret}.

raket:: (projectiel) rakett {C}; [gewone] ~ (plant): rôket {C} (L. Sisymbrium officinale).

rakker:: (=schelm) kâle {C}.

ram:: (mnl schaap) qurk {C}, ramiy {C}; (mnl konijn) flûjet {C}.

Ram:: (sterrenbeeld) Ramiy {N}, Arjes {N}.

ramen:: (=schatten) njame {K; vdw= nja}.

raming:: njamos {C}.

rammelaar:: (voor baby's) prérer {C}.

rammelen:: (geluid voortbrengend) lûrde {U}; (snel heen en weer bewegen) prére {K}; mijn maag rammelt van de honger (ik heb ontzettende trek): gress lartavy veldurtiyse {S}.

rammenas:: doffiy-radiše {C}.

ramp:: nocmes {C}; (slag) jéftiy {A; mv=enk}; als er een ~ gebeurt: tildyrami; tot overmaat van ~: luft ef nert hâgypalelira nocmes.

rampzalig:: (=ellendig) mimðiy {I; [mv=enk]}.

rand::

1. (lett: kader ergens omheen) hâm {C};
2. (bovenkant v emmer; duidelijke afgrenzing ed) bôrté {C}; de ~ van de vlag is gescheurd: ef bôrté rifo ef flâ melde rôftiy; tot de ~ gevuld: bôrté-ÿrg {I}; over de ~ lopen (óverlopen: v vloeistof; minder hevig dan kôlte-kura): kurabôrtée {K}; over de ~ stromen (óverstromen: heviger dan kurabôrtée): kôlte-kura {U};
3. (richel) bôrté {C}; scherpe ~: két {C};
4. (grens ve vlak) riygâ {C}; de ~ van de stad: ef riygâ rifo ef sÿrt; (=kant) •ryg {SX > c; mv= •riyge}; de stads~: ef sÿrtryg; de vier ~en/kanten van de tafel: ef fâr kelbrariyge.

randgebied:: (fig) de sociologie en haar ~en: ef sošolôiy ur ef traiyn tiyns.

rang:: qutt {C}; hoger in ~ (bv: meerdere): vlufa {I}; hij staat hoger in ~ dan ik (hij is mijn meerdere): do melde kost vlufa veldur.

rangeerlocomotief:: rângere-fradâs |..ÿje-| = rângernolac {C}.

rangeren:: (treinen) rângere |..ÿje| {K}; het ~: rângeros {C}.

ranglijst:: (lijst) quttafiy {C}; (=rangschikking) koffos {C}.

rangnummer:: (=volgnummer) qutt-hor {C}.

rangorde:: teps {C}.

rangschikken:: (ordenen) koffe {K}.

rangschikking:: (=ranglijst) koffos {C}; (=ordening) âlkibiros {C}.

rank:: (=slank) wibe {I}; log/plomp||rank/slank: kviddiy {Iid}; .

ransel:: (weitas) crót {C}.

ransuil:: hôrna-ojel {C} (L. Asio otus).

rantsoen:: xat {C}, ÿrôniyk {C}; op ~ zetten: ÿrôniyke {K}.

ranzig:: (sterk: v boter) mitsiy {I; [mv=enk]}.

rap:: (=snel/ras) ÿpf {I}.

rapen:: (v op de grond gevallen fruit/noten ed) lenabe {K}; het ~: lenabos {C}.

rapport:: rapors {C}.

rariteit:: (gek voorwerp) tôratiyn {C}; (raar/vreemd voorwerp) spôrp-sviba {C}.

ras::

1. (zn) ûplef {C}; menselijk ~: frogrup {C}.
2. (bv: =snel/rap) ÿpf {I}.

rasp:: mÿ {C}, splârk {C}.

raspen:: splârke {K}; hoeveelheid geraspt voedsel: splârkos {C}.

raspend:: ~/schrapend geluid: krâgos {C}; ~ geluid maken: krâge {U}.

raspsel:: splârkos {C}.

rassenhaat:: (=racisme) ûplef-qustÿ {C}.

rasterwerk:: kipp {C}.

raszuiver:: ûplef-prôltôt {I}.

rat:: ÿrmyjâ {C} (L. Rattus); zwarte ~: doffiy ÿrmyjâ (L. R- rattus); bruine ~: miterus ÿrmyjâ (L. R- norvegicus).

ratel:: (instrument) ybert {C}.

ratelaar:: (instrument) ybert {C}; (plant) nes-huron {C} (L. Rhinantus); grote ~: presÿr nes-huron (L. R- serotinus); kleine ~: belt nes-huron (L. R- minor).

ratelen:: yberve {U}; het ~ (geratel): ybervos {C}.

ratelpopulier:: (=esp) âps {C} (L. Populus tremula).

ratelslang:: crotalus {C}.

rationeel:: rašonela {I}.

rattengif:: (=rattenkruit) ÿrmyjâ-qurredla {S}, ÿrmqur {S} (pop).

rattenkruit:: »rattengif.

rauw:: (ongekookt/ongebakken) néffâc {I}; (lett: geschaafde huid/pijnlijke keel; fig: gedrag) knaet {I}; (=grof: opmerking; geluid) wért {I}.

rauwheid:: (v huid/keel/gedrag) knaetiy {C}.

ravage:: (=verwoesting) tjester {C}.

ravijn:: (=afgrond) gôrg {C}, wódenn {C}; sermen {C} (dl= Centraal-Liftka); zie ook Ravijnen in .

razen:: (=tieren) châe {U}; (=donderen: hard v trap vallen ed) rulte {U}; ~ tegen (tekeergaan tegen): mafurðe ón {U}.

razend:: (=woedend) st[r]âkenn {I}, mafurt {I}.

razernij:: mafurðos {C}.

re:: (muzieknoot) ré {C}.

reactie:: reâkšo {C}, pallewencât {Crs}; (fig: het ingaan op iemands bewering ed) pallesimuos {Ars}; als ~ op (=ingevolge): pallepainelira {VZ}; een ~ op iets: eft reâkšo kaf flaju; »antwoord.

reactionair::

1. (zn: persoon) palleðéer {Crs};
2. (bv) palleðétiy {I}.

reageren::

1. (alg) reagere |..ÿje| {U}, pallepaine {U}; impulsief ~ (een bevlieging hebben): verkate {E};
2. ~ op: pallesimue {K}, pallewencate {K}; (op een reactie) pallepallesimue {K}; A geeft een reactie op B's artikel en B reageert op A's reactie: A kette eft pallesimuos kaf B-ex ef ârtycla, ur B pallepallesimue A-ex ef pallesimuos.

realiseren::

1. (=verwerkelijken) realisere |..ÿje| {K}; een doel ~ (halen): ef tÿše eft pijôfty;
2. zich ~: ([plotseling] bedenken) telstje {Kpr; gst= telst; wst= telst•; vdw= telsen}; (zich bewust zijn van) zréftje {K; gst= zréft; wst= zréft•}.

realisering:: (het zich realiseren) telstjos {A}.

realistisch:: realistise {I}; (met beide benen op de grond) kafsompelira {I}.

realiteit:: crulabos {A}; de ~ onder ogen zien: crulabe {U}; hij verliest de ~ uit het oog: ef crulabosz vende mip ef eits rifo do.

rebel:: (=oproerling) kestkoldrer |..sk..| {C}.

rebels:: kestkoldrelira {I}.

recalcitrant:: ~/onwillig zijn (tegen de draad): tygtjare {U}.

recensent:: quzÿrzerfafer {C}.

recenseren:: (recensie schrijven over) quzÿrzerfafiye {K}.

recensie:: quzÿrzerfafiy {C}; ~ schrijven over (recenseren): quzÿrzerfafiye {K}.

recensie-exemplaar:: (boek om te bespreken) tyre-eksemplar {C}.

recent:: (=onlangs) resent {I}; (vd laatste datum) datumas-kleter {I}.

recept:: (spijzen) resepp {C}; (voor medicijn) tygtjastint {C}; een ~ voor een medicijn: eft tygtjastint kura eft toraniefa; zie ook Recepten in .

receptie:: (ontvangstbalie: in hotel ed) kettaros {C}; (feestelijke bijeenkomst) kluntâ {C}, fartos-fes {C}; op een ~: luft eft kluntâ.

rechercheur:: âpipgvârcer {C}.

recht::

1. (zn) rigt {C}; (alle wetsregels bij elkaar) rigteren {C}; (rechtsgeleerdheid; rechtsregels) inéchos {A}; ~ geven op: inéchekette furt {U}; ~ hebben om: inéchare {K}; ~ hebben op: lârigte {K}; (bijv een subsidie) inéchare {K}; het ~ hebben op: ef giffe fes ef kâjesafiy furt; tot [zijn] ~ komen: lajjefe {E}; met ~ (terecht; met rede): yôffjÿre |wôff..| {III}; ~ van opstal: ykelbare-rigt {C}; in ~e optreden: âktere fes rigt ur inéchos (jur); hij heeft het ~ om een schutting om zijn tuin te zetten: do inéchare ef ÿsÿrtos enn eft ûrbest kest sener arâbe; »rechten.
2. (bv) (niet krom) krono {I}; (niet scheef) mén {I}; ~ toe recht aan; ~ op de man af: pijâ ðô; ~ toe recht aan (zonder omwegen; radicaal): šofprôg {I}; hij kijkt ~ in de lens: do zerfe ðô ef lense.

rechtbank:: (=gerecht) rigtsért {C}; militaire ~: militarr-korsamen {C}.

rechtdoor:: (=rechtstreeks) colafesiy {I}.

rechten:: ~[studie]: rigt {C}; (aan de overheid te betalen, wegens gebruik v voorzieningen, zoals rioolrechten) tâx {C}.

rechter::

1. (zn: persoon die recht spreekt) rigtâtatjen {C} (met nadruk op de persoon), dekeniy {C} (ook abstract); de ~ inschakelen: ef fesjikate ef dekeniy (NIET: ef rigtâtjen).
2. (bv: rechts) rikbi {I} (afk= rk. of rbi.).

rechterhand:: kette-hent {C}.

rechterkant:: rikbi {Cef}; aan de ~: kaf ef rikbi.

rechterlijk:: ~e macht: rigt-pôr {SC}.

rechteroever:: (de oever aan je rechterhand als je stroomafwaarts kijkt) pôx-rivo {C}.

Rechters:: (bijbel) Rigters {N} (afk= Rig); Rigtâters {N}; Ef Rigtâterser Mimpit {N}.

rechterzijde:: »rechterkant.

rechthoek:: verlaf {C}.

rechthoekig:: koerniy {I}, ekaiy {I}.

rechtlijnig:: (fig) direcc-sompiy {I}.

rechtmatig:: wakklatâs {I}.

rechtmatigheid:: wakklatâs {Aef}.

rechtop:: (overeind) kronâme {I}; ~ staan (lett: opgericht zijn): ykelbe {U}; ~ zetten (lett: oprichten): ykelbare {K}.

rechts:: (rechter) rikbi {I} (afk= rk. of rbi.); ~ van: rikbi armt (vz-uitdr); van ~ naar links: ja rikbi rilko; van ~ naar links en weer terug [slingerend]: rikbibi {I}.

rechtsgeleerde:: (=jurist) inécher {C}, rigter {C}.

rechtsgeleerdheid:: (=recht) inéchos {A}.

rechtsom:: rikbite {III}.

rechtspraak:: rigtâté {C}; zie ook Rechtspraak in .

rechtspreken:: rigtâte {U}, inéche {U}; het ~ (dat wat er tijdens de rigtâté gebeurt): rigtâtos {A}.

rechtsregels:: (rechtsgeleerdheid) inéchos {A}.

rechtstandig:: (=loodrecht) ménkronâme {I}.

rechtstreeks:: (=direct) direcc {I}; (=rechtdoor) colafesiy {I}, bót {I}; (=onmiddellijk: ergens heen gaan) ÿbót {I}.

rechtszaak:: (=geding) baxes {C}, tiyn {C}.

rechtszetel:: (plaats met kantongerecht) rigtsÿrt {C}; zie ook Rechtszetels in .

rechttoe:: ~ rechtaan: »recht B.

rechtuit:: (fig: =ronduit) ðÿm ulânos {C}.

rechtvaardig:: rigtiô = rigtioh {I}; rechtvaardig||onrechtvaardig: konaðe {Iid}; .

rechtvaardigen:: (wettigen) kafmonslenpe {K}; zichzelf ~d: quandro-kafmonslenpelira {I}.

rechtvaardigheid:: rigtess {SC; mv/rsmv= rigtesses}.

rechtvaardiging:: (wettiging) kafmonslenpos {A}.

recidivist:: (misdadiger die in herhaling valt) nâs-glônt {C}.

reciteren:: (opzeggen: v les/gedicht) muxare {K}.

reclame:: reklâme {C}.

reclamebelasting:: (in Spok: wordt geheven op het maken v buitenreclame in het algemeen) reklâme-tâx {C}; .

reclameren:: iets ~: ef qugle ÿrhapû luft flaju.

record:: sgôns {C}.

recreatie:: rekreašo {C}.

recreatiegebied:: (parkachtig gebied bij een stad, met water, bos, speelweiden ed) jola-fort-areû {C; rs= ..-areût}.

recreatiepark:: (pretpark: met kermis ed) nefâr {C}.

rector:: (v academie/klooster) qufaer {C}; (schoolhoofd) kolesnurp {C}.

recyclage:: »recycling.

recyclen:: resyclere |..ÿje| {K}, kafchoše-tÿrt {K}.

recycleren:: »recyclen.

recycling:: resycleros {C}, kafchošos-tÿrt {C}.

redacteur:: redâkterr {C} (afk= red.).

redactie:: redâkšo {C} (afk= red.); onder ~ van: fes redâkšo rifo.

redactioneel:: redâkšonela {I}.

reddeloos:: net-ÿotfa {I}; niet ~ [verloren] (te redden): ÿotfa {I}.

redden:: ÿotfe {K; gst= ÿott}; te ~ (niet reddeloos verloren): ÿotfa {I}.

redding:: ÿotfos {C}.

reddingsboot:: moplariy-karé {C}, Flesstka {C/N} (pop/iro).

reddingsgordel:: moplariy-bent {C}.

rede::

1. (toespraak) spéše {C}, quariy {C; mv= quarest}; een ~ houden: ef paine eft quariy; in de ~ vallen: idemuxe {K}; bruusk in de ~ vallen: môðite {K}; het in de ~ vallen: môðitos {C}; persoon die anderen [altijd] in de ~ valt: môðiter {C};
2. (=denkvermogen) ratô {C}; met ~ (terecht; met recht): iyziy {I; [mv=enk]}, yôffjÿre |wôff..| {III}.

redelijk:: (volgens de rede) ratô-âp {I}; (=billijk) kvâmpajé {I}; (niet goed en niet slecht) yôff |wôff| {I}; het lijkt ~ weer: ef loke yôff wónzol.

redelijkerwijs:: ~ gesproken (menselijkerwijs): iyter-molaiy {III; [mv=enk]} (afk= i.m.).

redelijkheid:: (=billijkheid) kvâmpajos {A}; hij is niet tot ~ te brengen: do yntaje sener nekvâmpajé morises.

redeloos:: ratô-velp {I}.

reden:: baso {C}; om een of andere ~: fes serten baso; ~ genoeg voor hem om niet te komen: hâles basos armt do, den nert arfine; om ... ~en: furt ... basos; om ~ van; de ~ is: basoiy {I}; verontschuldigende ~ (excuus): natumt-baso {C}; een ~ hebben om (gemotiveerd zijn om): ilace beri/den {U}; om de simpele ~ dat ...: yargeloh ef simpla baso, ..lira (of den ...); om welke ~ ... (= waarom): yargeloh folarra baso ...; met [goede] ~: lef eft baso; [niet] zonder ~: [nert] ðÿm baso.

redenaar:: quariyter {C}.

redeneren:: kvâmpe {U}.

redenering:: kvâmpos {C}.

reder:: (v schepen) dreumânater {C}.

rederij:: (=rederskantoor) njebopiy-buro {C}; zie ook Rederijen in .

rederskantoor:: (=rederij) njebopiy-buro {C}.

redmiddel:: ÿotfe-tiyn {C}.

reduceren:: ~ [tot]: redusere [tukst] |..ÿje| {K}.

reductie:: redukšo {C}.

reduplicatie:: redupliseros {C}.

redupliceren:: reduplisere |..ÿje| {K}.

ree:: (ntr) rÿ {C} (L. Capreolus capreolus); (mnl: =reebok) liyts {C; mv= liytsa}; rÿter {C} (jagersterm); (vrw: =reegeit) dâ {C}; (jong: =reekalf) [rÿ-]fulf {C}.

reebok::

1. (mnl ree) liyts {C; mv= liytsa}; rÿter {C} (jagersterm);
2. (antiloop) antelopiy {C}.

reeds:: (=al) pip {III}, rif'al {III} (arch/dl= Centraal-Berref); nu ~ (=nu al): ralpip {III}.

reëel:: reela |rewela| {I}; (nuchter/met realiteitszin) kÿponmiypiy {I}.

reegeit:: (vrw ree) dâ {C}.

reekalf:: (ntr: jonge ree) [rÿ-]fulf {C}.

reeks:: (=rij) qutva {C}, bróft {C} (dl= Peg); (=serie) reks {C}.

reep::

1. (alg) (band, strook) bent {C}, bjelt {C};
2. (=strook/strip) (v papier ed) ryf {C}; (v metaal/plastic ed) ryfa {C};
3. (=baan) (v textiel) lÿ {C};
4. (=plak) (chocola ed) table {C}; ~ chocolade: šocla-table {C}.

reet::

1. (=kier/spleet) ajer {C};
2. (=kont) bôrs {C} (pop), stâgt {C} (pej), xûk {C} (vulg).

referendum:: (=volksstemming) referendym {C} (in Spok een gebruikelijk middel voor politieke beslissingen; of liever gezegd, als de politiek zelf geen beslissing kan/wil nemen).

referentie:: (=verwijzing) wiðos {C}.

refereren:: ~ aan: wiðe {K}.

reflexief:: (taalk: =wederkerend) quandroiy {I}.

reformeren:: reformere |..ÿje| {K}.

reformisme:: (streven naar hervorming) reformesmiy {C}.

refrein:: ÿtiner {C}; (in een traditioneel Spok vers) driycah {C}.

regeerakkoord:: ÿrtâness-lu'ettos {A} ([globale] afspraken die aankomende ministers bij de kabinetsformatie met elkaar maken over het te voeren beleid).

regeerder:: tangôrt {C}.

regel::

1. (=voorschrift) vlass {C; mv= vlassa}, regliss {C; mv= regliše}; de ~s opvolgen: reglisse {E}; hier gaat alles volgens de ~s: kusami eft heft melde; dat is tegen de ~s/etiquette! (dat hoort niet!): zafts melde kirðiyk!; volgens de ~s der natuur (wetmatig): šaðôrala {I}; als ~ (gewoonlijk): hitšo {I}; zie ook Regels en wetten in ;
2. (orde[ning]) vlazzos {C}, hyder {C} (arch/poe);
3. (in gedicht) seg {C}.

regelaar:: (persoon die regelt) reglatjen {C}; (werktuig) regloi {C; rs= regloe}.

regelen:: (=organiseren) vlazze {K}; (regels geven) regle {K; gst= regg}; (=stellen) xuriyme {K}.

regelgeving:: »wetgeving.

regeling:: xuriymos {C}; (het regels-geven) reglos {C}; (=ordening) vlazzos {C}.

regelmaat:: (v leven) smoter {A; mv=enk}; (=orde) petsquts {C}.

regelmatig:: (=gelijkmatig)

1. (alg: niet afwijkend ve regel/gewoonte) reglefort {I}, ÿrlikjakarsiy {I};
2. (v oppervlak) ÿrlikÿjaiy {I};
3. (v tijd) ÿrlikfortiy {I}, reglefort {I};
4. (v leven: zonder veel opwinding; v gezicht: met ~e trekken) smotiy {I; [mv=enk]}; een ~/saai leven: eft ritmise poiros;
5. (=geregeld; met vaste tussenpozen terugkerend) kaf forts {III}.

regelrecht:: (=rechtstreeks) colafesiy {I}.

regen:: bidalos {S}; bij ~: lóf ef bidalos; in geval van ~: bidalami {I}; in geval van ~ gaat het feest niet door: eft bidalami fenta sen nert wencate; zure ~: asittbidalos (asittbidalôsta) {C}; (sprkw) van de ~ in de drup komen: ef arfine mip ef uokk fes ef flecs.

regenachtig:: bidal {I}.

regenboog:: avyro-ârc {C}.

regenboogforel:: avyro-ârc-drót {C} (L. Salmo gairdneri).

regenbui:: gura {C}.

regenen:: bidale {E}; hard ~ (hozen): tiyste {U}; mocht het gaan ~ (in geval van regen): bidalami {I}; mocht het gaan ~, dan gaat het feest niet door: eft bidalami fenta sen nert wencate.

regenjas:: bidale-kas {C}.

regenpijp:: jôrm-jéns {C}.

regenscherm:: (=paraplu) lagitofidal {C}; lada {C} (pop).

regent:: (regént: =bestuurder) lydatjen {C}.

regenval:: tobidalosÿ {C}.

regenwater:: bidale-knurfel {S}.

regenworm:: kles-fer {C} (bep soort: L. Allolophora longa); blauwe ~: blotter fer {C} (L. Octolasium cyaneum); rode ~: mindefit fer {C} (L. Lumbricus rubellus); grote ~: bidale-fer {C} (L. Lumbricus terrestris).

regenwulp:: hardlap-piti {C; mv= ..-pitiye} (L. Numenius phaeopus).

regeren:: tangodame {U}.

regering:: (=bewind) tangodâm {SC}; met afgezette ~ (regeringsloos): flepsa {I}; de ~-Obama: ef Obama-tangodâm.

regeringsgebouw:: tangotsért {C}.

regeringsloos:: (met afgezette regering) flepsa {I}.

regie:: vlazzos {C}.

regio:: manta {C} (vaak in een samenstelling met een nadere geografische bepaling: ef Tsjok-manta: de Tsjok-regio); »landstreek.

regionaal:: distrykalo {I} (kan ook verwijzen naar een Spok distrycc, met nadruk op het bestuur ervan).

regisseren:: vlazze {K}.

regisseur:: vlazzatjen {C}.

register:: (v orgel; taalk) register {C}; (=catalogus) ramâ {C}, •ramâ = •amâ {SX.c > c}.

registratie:: réchiysos {C}.

registreren:: réchiyse {K; vdw= réchiys}.

reglement:: (alg: regels) toreglissÿ {C}; (statuut/verordening) tukstblaffos |..ksbl..| {C}.

rehabilitatie:: rehabilitašo {C}.

rehabiliteren:: rehabilitere |..ÿje| {K}.

rei:: (koor: zanggroep) lûmpa {C}.

reiger:: ocantûm {C} (in Spok ihb rode reiger: L. Ardea rubida); [blauwe] ~: ryje {C} (L. Ardea cinerea).

reigersbek:: gewone ~: [presÿr] ryje-snebbe {C} (L. Erodium cicutarium).

reiken:: ~ tot (zich uitstrekken tot): léfše {K}; het gordijn reikt vanaf het plafond tot (aan) de plint: ef léeja léfše ef flor-lânt rempe ef tlafo; het reikt van A tot B: ef léfše rempe A hiycce B (altijd rempe en hiycce, nooit trâk of resultatief).

reikhalzen:: ~ naar: luftubere {K}.

reikwijdte:: léfšos {A}.

reilen:: het ~ en zeilen: ef vergos ur upk; zoals het reilt en zeilt: fes ef vergos ur upk.

rein:: (=schoon) clenn {I}; (=proper) ming {I}; (=louter/onbedorven) prôltôt {I}.

reinheid:: (=properheid) minga {C}.

reinigen:: (=schoonmaken) minge {K}; chemisch ~ (stomen): gemislukte {K}.

reiniging:: mingos {C}.

reinigingsdienst:: minge-harbos {A}.

reis:: (alg) tupplip {C}; kort ~je (uitstapje): belt-tupplip {C}; (tocht te paard) pôhatos {C}; enkele ~: (alleen heenreis) ért {Cef}; (treinkaartje alleen geldig voor de heenreis) ért {Cef}, hennâ ({Cef}; een enkele ~ Hirdo: eft ért furt Hirdo; goede ~! (vaarwel!: klassieke afscheidswens): eft hupster poh lef kôbo!; voorbereidingen voor een ~: kotupplip {C}; voorbereidingen voor je ~ maken: ef melde fes ef kotupplip; op ~ gaan: ef vende fes tupplip.

reisbureau:: tupplipofiss {C; mv= tupplipofiser}.

reisdeken:: (=plaid) plÿðe {C}.

reisdevies:: reisdeviezen: tupplipe-fespildôsta {Cmv}.

reisdoel:: (=bestemming) destinašo {C}, poh-col {C; mv= ..-côle}.

reisgenoot:: tupplip-ralaer {C}.

reisgids:: (boek) nuppit {C}; (persoon) giyt {C}.

reiskosten:: tupplip-ðôpecc {C}.

reisverzekering:: tupplip-insûrânsos {A}.

reizen:: (alg) tupplipe {E}; (per schip) karte {U}; (trekken: te voet) sôlše {U}; te paard ~ (met een paard rondtrekken): pôhate {U}.

reiziger:: (alg) tuppliper {C}; (op schip) karter {C}; (te voet) sôlšer {C}; (te paard) pôhater {C}.

rek:: (=rooster) râc {C; mv= rec}; (elk voorwerp dat uit een soort traliewerk bestaat) wochos {C}; (boekenrek) kronâm {C}; (veerkracht) gvénar {C}.

rekbaar:: (lett: elastisch) olijatt {I}; (fig: op veel manieren uit te leggen) pertpryÿl {I}; een ~ begrip: eft pertpryÿl xâros.

rekbaarheid:: (lett: elasticiteit) olijatiy {C}.

rekel:: (mnl vos) zléga {C}; (mnl wolf) milbo {C}.

rekenen:: note {U}; het ~: notos {C}; opnieuw ~ (narekenen omdat het zeker is dat de berekening niet klopt): note-kaf {K}; ~ op/met: lahâje {K; gst= lahâs of lahât}; ~ tot: quppe ón {K} (ón is dt/vz); in de statistieken wordt de veeteelt tot de industrie gerekend: fes ef statistiycs blul quppelije ef fa'ileldâ ón ef fabrokaliyto; zie ook Rekenen in .

rekenfout:: note-fotel {C}.

rekening:: (=nota/factuur) nota {C}, fesnotos {C}; (het rekenen) notos {C}; in ~ brengen: ef sÿrte lo notos; ~ houden met: yte {K}; de kosten zijn voor uw ~: ef ðôpecc melde furt gert nota; het is/komt voor ~ van Jân: ef melde furt Jânex ef nota (lett/fig).

rekenkundig:: note-zintes {I}.

rekenopdracht:: ([rekenkundig] vraagstuk) note-xafolla {C}.

rekenschap:: zich ~ geven van: lalôve furt {U}.

rekken:: olije {K; gst= olit}; (uit~; langer maken) gvénare {K}; de tijd ~: ef miptrekke forts.

rekking:: (lett) olijos {C}.

rekruut:: (aankomend soldaat) jÿzûger {C}.

rekstok:: ufne-zorâ {C}.

rel:: (=oploop/opschudding; alg) lavÿ {C}; wast {C; mv= wâste}; grote ~ (=opstand/opschudding, ook politiek): rel {C}; ~letje (=opstootje/straatruzie): pûla {C}, ôtrert {C} (pop); ~ schoppen: ef tesemre pûlas; op ~len belust (=opstandig): reliy {I}.

relaas:: (=verhaal) storâs {C; mv= storâsa}.

relais:: (elektrische schakeling) reless {C; mv/rsmv= relesses}.

relateren:: ~ aan: cijazare ón {K}; gerelateerd aan: cijazelira ón (vz-uitdr); gerelateerd zijn aan: cijaze ón {U}.

relatie:: relašo {C}; (=betrekking) cijazutos {A}; een ~ tussen A en B: eft relašo jen A jen B.

relatief:: cijazut {I}; cijazut-• {PX}; (verhoudingsgewijs) glistippiy {III}; er is ~ veel vraag naar aardbeien: ef mentusars giffe glistippiym pert fes ef linnos; hij is ~ rijk: do melde cijazut-ielba.

relativiteitszin:: relativitiy-centos {C}.

relaxed:: (ontspannen) pôps {I}.

relevant:: (=betekenisvol) istjo {I}.

relevantie:: côstišerpse {Aef}.

reliëf:: jekos {C}.

reliekschrijn:: (Erg) ðurt {C}.

religie:: (=godsdienst) religišo {C}; zie ook Religie in .

religieus:: (=godsdienstig) religišela {I}.

relikwie:: reliciy {C}; (Erg) iylâft {C}.

reling:: (op schip) tobarÿ {C}, vânts {C; mv= vântsa}.

relletje:: »rel.

relmuis:: glisse {C} (L. Glis glis).

relschopper:: pûla-baer {C}.

rem:: prams {C}.

rembours:: trofiy-nakaftos {C} (afk= tro/na); trona {C} (spr); iets onder ~ verzenden: ef zâlbinase flaju luft trofiy-nakaftos (luft tro/na) = ef zâlbinase flaju fara trofiy-nakaftos (f/tn).

remise:: (loods) gara |gAra/garA| {C; mv= garaes}; (bij schaken) festmer {C}.

remlicht:: (=stoplicht: achterop auto) stôptat {C}, pramstat {C}.

remmen:: pramse {K}.

remming:: (lett) pramsos {C}; (fig) xâfu {SC}.

ren:: (voor kippen) noji {C}; (het rennen) zylos {C}.

renbaan:: zyle-vâliy {C}, zyle-lirrotiy {C}.

rendabel:: zutelira {I}; ~ maken (exploiteren/ontginnen): opjÿge {K; vdw= opjÿg}.

rendement:: (nuttig effect) iyc-quglos {A}; (=winst) quamp {C}.

rendier:: (mnl/ntr) rÿn {C} (L. Rangifer tarandus); (vrw) rÿna {C}.

rendiermos:: rÿn-kles {S} (ihb: L. Cladonia rangiferina).

rennen:: (sneller dan frajjae = hardlopen) frajjaare {U}; (=hollen; v mensen) inue (nue) {E; gst= inut (nut)}; (zeer snel; ook v dieren) zyle {E}; het ~ (ren): zylos {C}.

renoveren:: nâs-kletere {K}.

renpaard:: âver {C}.

rensport:: zyle-sport {C}.

rente:: (=interest) rente {C}.

reorganisatie:: nâs-ôrganisašo {C}.

reorganiseren:: nâs-ôrganisere |..ÿje| {K}.

reparateur:: nier {C}.

reparatie:: (lett: =herstel) nios {C}, reparašo {C}.

repareren:: (alg: =herstellen) nie {K; gst= nit}, reparere |..ÿje| {K}; (=maken/herstellen) riffe {K} (spr); het ~: reparašo {C}.

repel:: (=vlaskam) drâtjô {C}.

repertoire:: meggafiy {C}.

repeteren:: repetere |..ÿje| {K}; (instuderen: toneel ed) jymazôzje {K; gst= jymazôss}.

repetitie:: repetišo {C}; (toneel ed) jymazôzjos {C}; generale ~: mennmerros {Crs}.

repliek:: quzÿr-kûratiyn {C}.

reportage:: (vrnl op tv ed) repôrta |repÔrta/repôrtA| {C; mv= repôrtaes}; (=verslag) fi'onos {C}.

reporter:: (=verslaggever) fi'onatjen {C}.

reppen:: ~ over/van iets tegen iemand: lâpjôle flaju ón rast {K}.

reproduceren:: reprodusere |..ÿje| {K}.

reproductie:: reprodukšo {C}; (afdruk) kabitiyn {C}; (v schilderij) platiranu-tjefos {C}.

reptiel:: blacroer {C}.

republiek:: republicâ {C}.

Republikein:: Republicer {C} (in Amerika).

republikeins:: republiciy {I}.

reputatie:: reputašo {C}; (=vermaardheid) yell |well| {C}; goede ~/naam: ozzûp {C}; een goede ~ hebben: ozzûpe {U}; slechte ~/naam: nôgos {A}; een slechte ~ hebben: nôge {U}; in ~ achteruitgaan (verlopen): tiympe {U}; verlies van ~ (verloop/achteruitgang): tiympos {A}; zijn ~ verliezen: ef perde ef yell.

reseda:: [wilde] ~: reseda {C} (L. Reseda lutea).

reserve:: (=noodvoorraad) sagag {S}; (=reserveonderdeel) quÿe-parte {C}; (in sport) quÿer {C}; (voorbehoud) reserf {SC}; in ~ houden: xlacate {K}; onder ~ (onder voorbehoud): lef nâs-miypos {A}.

reservefonds:: ûpkolsmurf {S}.

reserveonderdeel:: quÿe-parte {C}.

reserveren:: reservere |..ÿje| {K}; (=bespreken) kaffane {K}; de minister heeft 15.000 herco gereserveerd voor ...: ef menester 15.000 herco kaffane furt ....

reservering:: reservašo {C}; (=bespreking) kaffanos {C}.

reservewiel:: quÿe-trôchâ {C}.

reservoir:: wencater {C}; (=tank) tenk {C}.

resetknop:: (op computer ed) nie-cnô {C}.

resetten:: (v computer ed) nie {K; gst= nit}.

residentie:: residenšo {C}.

respect:: respecc {SC}; met ~ voor: lef respektere ón (vz-uitdr).

respectabel:: respekteramiy {I}.

respecteren:: respektere |..ÿje| {K}.

respectievelijk:: arfinelira {II} (afk= a/lira); respekteffiy {I; [mv=enk]}.

respectvol:: respecciy {I}.

ressorteren:: ~ onder: ÿrylare {K}; het dorp Kverdehille ressorteert onder de gemeente Amahagge: ef zeces Kverdehille ÿrylare ef zomar Amahagge.

rest:: (wat over[ig] is) lakâ {C}; de ~ van (overig): lakâiy {I}; voor de ~ (verder, overigens): furt ef lakâ (spr).

restant:: (overschot) lakâos {C}; (overgehouden voorraad) lakâ-jÿzoošos {C}; (wat nog betaald moet worden) blefchy {Aef}.

restaurant:: (in stad) lurfel {C}; (herberg [buiten de stad], vaak met pensionaccommodatie) póntel {C}; hij heeft in het ~ De Drie Torens gegeten: do larda fes ef Ef Dur Tarisz-lurfel (let op het dubbele lw!); zie ook Restaurants in .

restauratie:: (v gebouwen/oude kunst) poerteros {A}.

restauratiewagen:: (in trein) leferakânolac {C}.

restaureren:: (v gebouwen/oude kunst) poertere {K}.

resten:: ons rest nog de vraag: ef linnos lakâe velk ón kirro; nu rest de vraag ...: ral ef linnos kurame ....

resteren:: (over zijn) lakâe {U}.

resterend:: (overig) nexizjiy {I}.

restitutie:: (=teruggaaf) noftatos-tÿrt {C}; voor fiscale termen, zie .

restrictie:: fesbindos {A}.

restrictief:: (v beleid) fesbindelira {I}.

resultaat:: njamos {C}, resultât {C}.

resultatief:: (taalk) resultativiy {C}; .

retour:: (=terug) tÿrt {III}.

retourbiljet:: (=retourtje) henntÿrt {Cef} (afk= h/t), tert {C}.

retourneren:: (=terugzenden) zâlbinase-tÿrt {K}.

retournering:: (=terugzending) zâlbinasos-tÿrt {A}.

retourtje:: (=retourbiljet) henntÿrt {Cef} (afk= h/t), tert {C}.

reu:: (mnl hond) hâst {C}; (gecastreerde hond) prôlt {C}.

reuk:: (geur) zviylfos {A}; (=reukzin) zviylf {C}.

reukgras:: ardef-kles {S} (L. Anthoxanthum odoratum).

reukloos:: mrógé {I}.

reukstof:: (essence) lâs-izardos {C}.

reukwater:: ardef-knurfel {S}.

reukzin:: zviylf {C}.

reumatiek:: rumatiyc {C}.

reumatologie:: rumatolôiy {C}.

Réunion:: Reuniôn {G}.

Réunions:: (bv) reuniôn {IIef}; ~e man: Reuniôny {Cef}; ~e vrouw: Reuniôna {Cef}.

reus:: frÿcc {C}.

reusachtig:: ~ [groot] (kolossaal): granô-hupster {I}; (immens) frÿcciy {I}; ~ groot (onmeetbaar): nert quimetselira {I}.

reutelen:: cnurše {U}.

reuzel:: zvuk {S}; mijâts {S} (dl= Cheetuc).

reuzenhaai:: haje-draca {C} (L. Cetorhinus maximus).

reuzenhoutwesp:: hupster cÿrot-ÿvâna {C} (L. Urocerus gigas).

reuzenkluifjeszwam:: o'icrâ stiyjâp-missis {C; mv= ..-missisa} (L. Gyromitra gigas).

reuzenknotszwam:: mitraquf {C} (L. Clavariadelphus pistillaris).

reuzenpaardestaart:: (plant) keša reve-esa {C} (L. Equisetum telmateia).

reuzenstropharia:: roodbruine ~ (paddenstoel): Pâlsten-rafeo {C; rs= ..-rafette} (L. Stropharia rugosoannulata).

reuzenzilverspar:: frÿcc-ðôle {C} (L. Abies grandis).

revalidatiecentrum:: nerkonsért {C}.

revalidatiekliniek:: nerkonsért {C}.

revaluatie:: smurfpjaqurros {A}.

revalueren:: ef kette smurfpjaqurriy {I}.

revers:: ozÿrtiy {C}.

revisionisme:: (socialistisch streven naar Evolutie geen REvolutie) revišonesmiy {C}.

revival:: nâs-poiros {A}.

revolutie:: (vrnl politiek) revolušo {C}.

revolutionair:: (zn: persoon) grequglatjen {C}; (bv) grequgler {I}.

revolver:: grerefjéns {C}; (=pistool) refjéns {C}.

revue:: revu {C}.

Rhône:: Ronn {G}.

riant:: stjech {I}.

rib:: (in borstkas; ribstuk/kotelet) rebbe {C}; zwevende ~: nefrebbe {C}; (v kubus) két {C}; (v schip) krum {C}.

ribbel:: zryn {C}.

ribfluweel:: zryn-manceste {Sef}; van ~ gemaakt (ribfluwelen): zryn-manceste {I}; »fluwelen.

ribstuk:: (=kotelet) rebbe {C}.

richel:: (=rand) bôrté {C}; »rand.

richten::

1. (alg: in een rechte lijn/bepaalde richting brengen) loine {K}; langzaam te gronde ~/doen gaan: lâfesype (lâfsype) {K};
2. (plaatsen/stellen/regelen/rechtmaken) xuriyme {K}; het ~: xuriymos {C};
3. ~ [op] (op een doel: v geweer/aandacht ed): lone [kaf] {K}; het ~: lonos {C};
4. ~ [aan] (v brief/woord): kuberre [ón] {K; vdw= kuberros of regelm.}; het ~ (v brief/woord): kuberros {C};
5. (reflexief) zich ~ tot iemand: ef prap kuberre ón rast {Upr}; zich ~ naar (als voorbeeld nemen): ieme {K}; we moeten ons ~ naar de omstandigheden: kirro iemûs ef glistiys; zich ~ op (zich concentreren op): gazeûte {K; vdw= gazeût}.

Richteren:: (bijbel) »Rechters.

richting::

1. (alg) loin {C}; in alle ~en: helkara cradef loins; de globale ~; de ~ ongeveer: ef utfin loin;
2. (waar iemand/iets vandaan komt) toffik {C}; (waar iemand/iets heen gaat) praba {C};
3. in de ~ van: loiniy {VZ2n}; fes ef loin helkara; we lopen in de ~ van het station (maar niet met de bedoeling om ook NAAR het station te gaan): kirro farte loiniy ef garrent; hij kijkt in de ~ van mij/in mijn ~ (maar niet met de bedoeling om mij te zien): do zerfe loiniy tsil; Elsa woont in de ~ van de school: Elsa zâre vendelira loiniy ef koles.

richtingaanwijzer:: (op auto) oto-pra {C}.

richtlijn::

1. (lett) (mbt grond-/metselwerk) ÿrûðy {C};
2. (mbt het richten v vuurwapens) loner {C};
3. (fig) (aanwijzing ve te volgen gedrag) ÿrûðy {C}, loner {C}; (juridisch: bindend voorschrift) directeff {SC}.

richtsnoer:: (=leidraad) lyde-lâft {C}; (=grondbeginsel) fyrah {SC}; (vgl ook »richtlijn).

ridder:: (alg) câblân {C}.

ridderlijk:: (galant) giensta {I}.

ridderorde:: kniturt {C}, wâlka {C}.

ridderzaal:: câblân-zalas {C}.

ridderzwam:: gele ~: kolai clalôi-missis {C; mv= ..-missisa} (L. Tricholoma flavovirens); grote paarse ~: bârÿr tére-chént {C} (L. Lepista nuda).

rieken:: ~ naar/als: (lett/fig: ruiken naar/als) cÿrfûne lo {U}; (fig) cÿrstyne lo {E}; dat riekt naar chantage: ef cÿrfûne lo eft ymastjof; ef cÿrstyne lo eft ymastjof.

riem::

1. (strook/band) lederen ~ (strook): ðéryf {C}; (=ceintuur) roffot {Cef}; (koppel: v leer) telc {C}.
2. (=peddel) rozjep {C; mv= ûrozjep}.

riet:: (alg) ritt {S}; [gewoon] ~: zvâmp-ritt {S} (L. Phragmites australis); "moeras~" (Spok rietsoort): clamiða-ritt {S} (L. Phragmites palustris); van ~ gevlochten (rieten): rittiy {I}; met ~ bedekken (dak): ziynðe {K}.

rietdekken:: het ~: ziynðos {C}.

rieten:: (van riet gevlochten) rittiy {I}; ~ dak: ziynðer {C}.

rietgans:: ritt-uas {C} (L. Anser fabalis).

rietgors:: doffiy bûnt {C} (L. Emberiza schoeniclus).

rietgras:: ritt-kles {S} (L. Phalaris arundinacea).

rietstengel:: fyt {C}.

rietsuiker:: ritt-grum {S}.

rietveld:: ritt-blufk {C}; (langs oever) tuše {C} (dl= Noord-Liftka).

rietvoorn:: (=ruisvoorn) ruše {C}, (soms) rošes {C} (L. Scardinius erythrophthalmus).

rif:: riyf {C}.

rij:: (=reeks) qutva {C}, bróft {C} (dl= Peg); (=serie) reks {C}.

rijbaan:: weg-tult {C}.

rijbewijs:: ufire-kornin {C; mv= ..-kartafiy}; zie ook Rijbewijzen in .

rijbroek:: brug {C}.

rijden::

1. (alg: mbv wielen voortbewegen) ufire {K/U}; (met nadruk op zich voortbewegen) féle {U}; heel/te hard ~ (sneller dan verwantwoord is): ufirzyle {E}; (op een paard) rÿte {U}; Jân/de auto rijdt slecht: Jân/ef oto ufire tildâ; hij rijdt terwijl hij zingt; hij zingt onder het ~ (lett "hij rijdt te zingen"): do chafoste ur ufire; ik rijd/breng Petriy's auto naar huis/thuis: gress ufire Petriyex ef oto LO fesért; (vgl) ik rijd IN Petriy's auto naar huis: gress ufire fesért Petriyex ef oto; Elsa rijdt Lerdu naar huis: Elsa ufire Lerdu lo fesért; verder ~ (doorrijden): mufire {U}; af komen ~ op (aanrijden op): lâufire na {U}; hij komt hard op me af~: de lâufire hups na gress; het landbouwverkeer rijdt de weg kapot: ef kûfôsukér ufire ef mirra lo tirdus; ze zijn aan het [auto]rijden; ze zijn met de auto gekomen: óps ufirelira;
2. ~ in/op (berijden: =besturen v auto/paard ed): ufirare {K}; ~ op (paard): lârÿte {K}; ~ in (in de auto ve ander): ufire {K}; ik rijd in Lerdu's auto: gress ufire Lerduex ef oto (die auto heb ik dus te leen); zij rijdt in een blauwe Peugeot: eup ufirare blotter Peugeot; hij rijdt in zijn auto naar huis: do ufirare fesért sener oto;
3. ~ op/over/door (berijden: v weg/brug/tunnel ed): lâufire {K} (obj bij lâufire kan GEEN rijdier/vervoermiddel zijn); de trein rijdt door/in de tunnel: ef treno lâufire ef plâkomÿ = ef treno ufire mitai/ânt ef plâkomÿ;
4. ~ tegen iets aan: lâufire {K}; de auto rijdt tegen de boom: ef oto lâufire ef vildul; (vgl) de auto rijdt de boom omver/kapot: ef oto lâufire ef vildull (rs!);
5. ~ op (dienst hebben op): lâufire {K}; deze trein rijdt niet op Gret (gaat volgens de dienstregeling niet naar Gret): dena treno nert lâufire Gret;
6. (ve schip tegen de wal) ôgrylmde {U}.

rijdier:: rÿte-belp {C}; zie ook Weggebruikers in .

rijdraad:: (trein/tram) rôry-drat {C}.

rijexamen:: ufire-exâm |ks| = ufire-eksâm {C}.

rijgen:: (kralen) sterne {K}; (met grote steken naaien) tocodre {K; gst= tocott}.

rijk::

1. (zn) (alg) stat {C}; (ve machtig vorst) empiyr {C}.
2. (bv)
   1. (veel geld) ielba {I}; stinkend ~: somôn ielba; rijk||arm: herpsa {Iid}; ;
   2. (veel bezittingen hebbend) šadoriy {I; [mv=enk]};
   3. ~ aan (vol van): peran pai {III} (vz-uitdr); ~ aan grote rivieren (rivierenrijk): kôltót {I} (kan ook voor een situatie in Spok gebruikt worden); het eiland Liftka is ~ aan rivieren: Liftka melde eft kôltót ileset.

rijkdom:: (veel geld) ielbajiyn {C}; (veel bezittingen hebbend) šadoren {C}; (fig) monys {Cmv}; een ~ aan antieke boeken: eft monymit lef ântikiyn mimpits.

rijkelijk:: (=overvloedig) ôpalefiy {I; [mv=enk]}; ~ voorzien van: peran pai {III} (vz-uitdr).

rijkleding:: rÿtômhûls {C}.

rijksambtenaar:: stat-hut {C}.

rijksbegroting:: šark-ÿozos {C}.

rijksdaalder:: riyx-daler {C}.

rijkspolitie:: stat-polišo {C}.

rijksstudietoelage:: (studiebeurs) garenta {C}.

rijkswaterstaat:: (ong) šarkiffos {C} ([instantie die belast is met het] beheer v waterwegen/bruggen/sluizen/dijken ed); (als Spok overheidsinstantie, vgl Rijkswaterstaat) Šarkiffos {N}.

rijlaars:: pirzÿr {C}.

rijles:: oto-belasto {C}.

rijm:: cmôlt {C}.

rijmen:: cmôlte {U}.

Rijn:: Renn {G}.

rijp::

1. (zn: bevroren water) sôsk {S}.
2. (bv)
   1. (v fruit) aziy {I; [mv=enk]}; ~ worden (rijpen: fruit ed): verše {U}; ~ doen worden (doen rijpen): veršare {K}; ~ voor de sloop: yrdâp {I}; na ~ beraad: mintof eft zovert jérstos; de tijd is ~ (het is zover: om iets belangrijks te gaan doen): ef fort melde aziy;
   2. rijp||onrijp: pitlo {Iid}; .

rijpaard::

1. (alg: paard om op te rijden) néng {C};
2. (kostbaar rijpaardenras) (grijs, soms met witte bles) mynall {C}; (bruin, oorspr uit fokkerij te Opjevu) opjever {C}.

rijpen:: (rijp worden: fruit ed) verše {U}; doen ~: veršare {K}; de kazen liggen te ~: ef tosârfÿs lâzirde ef grâty; de kaas is 180 dagen gerijpt: ef blarâs melde 180 terrats kaf ef grâty; wijn die [lang] in houten vaten is gerijpt: weinô kaf ef grâty.

rijpheid:: azer {C}.

rijping:: (fruit ed) veršos {C}.

rijsbes:: »moerasbes.

rijschool:: (auto) ufire-koles {C}; (paarden) rÿte-koles {C}.

rijshout:: (alg) brym {C/S}, nófdeln {S}; gevlochten ~: brym {C/S}.

rijst:: prôrgy {S} (tussen 1750 en 1850 wettelijk verboden in Spok vanwege de "religieuze besmetting" v dit voedsel).

rijstebrij:: prôrgy-molarriy {S}.

rijstrook:: weg-ryf {C}.

rijtuig:: (=koets) quts {C}; (bepaald soort open ~ in Peg) mortkâ {C}.

rijverkeer:: trôchâ-kûfôs {C}; (vlgs Spok wet vallen voetgangers, rolschaatsers, ruiters en fietsers onder het "loopverkeer" = tiffug-kûfôs {C}).

rijzen:: (alg) cÿrsôge {U}; (deeg) ÿrge {U}.

rijzig:: šiyst {I}.

rijzweep:: kylk {C}.

rijzweepje:: kylk {C}.

rillen:: pryle {U}; het ~ (geril): prylos {C}; (=huiveren) laice {U}.

rilling:: pryl {C}; (=huivering) laicos {C}.

rimpel:: frest {C}; (=plooi) fótos {C}.

rimpelen:: (=plooien) fóte {K}.

rimpelig:: (=gerimpeld) frestiy {I}; (ruw en bobbelig) sfrâkiy |sr..| {I}; ~ worden (verschrompelen): ðorae {U}.

rimpeling:: (=plooiing) ÿjos {C}.

ring:: (alg) riyn {C}; (=lus) plyt {C}.

ringbaard:: narbârbe {C}.

ringboleet:: gele ~: roffiy large-chént {C} (L. Suillus grevillei).

ringelwikke:: pleko-vycc {S} (L. Vicia hirsuta).

ringmus:: urzôg-helk {C} (L. Passer montanus).

ringslang:: riyn-zlako {C} (L. Natrix natrix).

ringweg:: rônter-weg {C} (om grote stad, zoals Hirdo).

rinkelen:: rencle {U; gst= renc}; de telefoon rinkelt/gaat: ef telefonos rupke.

riolering:: (alg) tojénsÿ {C}; (met nadruk op afvoer v toilet/gootsteen) tobajôkÿ {C}.

riool:: (alg: =afvoerpijp) njame-jéns {C}; (met nadruk op afvoer v toilet/gootsteen) bajôk {C}.

rioolheffing:: (=rioolrechten) bajôk-tâx {C}.

rioollucht:: bajôk-mrôgos {C}.

rioolrechten:: (=rioolheffing) bajôk-tâx {C}.

rioolwaterzuiveringsinstallatie:: (=RWZI) bajôk-knurfel-revertâs {C} (afk= BKR).

risico:: riskašo {C}; pyrotiyos {A}; ~ nemen (wagen): pyrotiye {K}; op eigen ~: furt sener dres riskašo/riskaša (mv indien gerefereerd wordt aan meerdere personen).

riskant:: riskabliy {I}.

riskeren:: (=wagen) riskere |..ÿje| {K}.

rit:: (alg: tocht) poh {C}; (tocht te paard) plep {C}, spujos {C} (dl= Centraal-Berref).

ritme:: ritme = ritmiy {C}.

ritmeester:: câpytenn {C}; voor militaire rangen, zie .

ritmisch:: nÿriy {I}, ritmise {I}.

ritselen:: ritsle {U; gst= ritsel}, tjâse {U}; (dorre bladeren) tsâste {U}.

ritssluiting:: yntclos {C; mv= yntclosz}.

ritueel:: (zn: =ritus) rites {C}, (Erg) fjeg {C}; (bv: volgens de ritus) rituela {I}; rituele slacht: rites-vlemótos {C}; zie ook Godsdienstvrijheid in .

ritus:: (zn: =ritueel) rites {C}; volgens de ~ (bv: ritueel): rituela {I}.

rivaal:: (=medeminnaar) strettén-mâlp {C}.

rivier:: (alg) prusot {C}; ondergrondse ~ (of beek): quntiyst {C}; [brede] ~, ~ die door meer dan één land stroomt: kôlt {C} (nooit een Spok rivier!); ~tje: belt-prusot {C}; (=beek) bajuftô {C}; kort ~tje dat in vlak kustgebied ontspringt (ipv in bergen): xijeprusot {C}; vol ~en (rivierenrijk): prusotót {I}; »rijk B.3; zie ook Rivieren in en Onderaardse rivieren in .

rivierdal:: cliyn {C}.

rivierdelta:: trejaniy {C}.

rivierengebied:: (=stroomgebied) neto {C}.

rivierenrijk:: (vol rivieren) prusotót {I}; (rijk aan grote rivieren) kôltót {I} (kan ook voor een situatie in Spok gebruikt worden); Liftka is een ~ eiland: Liftka melde eft kôltót ileset.

rivierkreeft:: (alg) krefet {C}, pyrašo {C} (L. Astacus astacus); (ihb bep Spok soort: L. Astacus occidentalis).

riviermonding:: tan = tân {C}.

rivierparelmossel:: prusot-perlemit {C} (L. Margaritifera margaritifera).

rivierprik:: (vis) [prusot-]lôbâslÿg {C} (L. Lampetra fluviatilis).

riviertje:: belt-prusot {C}; (=beek) bajuftô {C}; kort ~ dat in vlak kustgebied ontspringt (ipv in bergen): xijeprusot {C}.

Robertskruid:: mindakrutt {C/S} (L. Geranium robertianum).

robijn:: rôbinn {C/S}; van ~ gemaakt; met ~en bezet: rôbinna {I}.

robijnen:: (van robijn gemaakt; met robijnen bezet) rôbinna {I}.

robot:: otorater {C}.

rochel:: sgôrger {C}.

rochelen:: cnurše {U}, sgrôfe {U}, sgôrge {U}; iemand die [veel] rochelt: sgôrger {C}.

rocheling:: cnuršos {C}.

rock:: (muziek) rôkiy {C}.

Rocky:: de ~ Mountains: Lôbâ-granôs {Gmv/ef}.

roddelblad:: (tijdschrift) ðalpit {C}.

roddelen:: ~ over iets/iemand tegen iemand: ðale flaju/rast ón rast {K}; (lasteren tegen iemand over iets) blefrupke rast kura flaju {K}; Mariy roddelt tegen Elsa over Petriy: Mariy ðale Petriy ón Elsa.

roddelpraat:: ðal {C}, ðalpjôl {C}; (=geroddel) rômtâ {S} (dl= Peg).

rodekoolzwam:: bârÿr cnô-missis {C; mv= ..-missisa} (L. Laccaria amethystina).

rododendron:: rododendrôn {C}.

roe:: hedlôs {C}.

roede:: hedlôs {C}.

roedel:: (herten ed) dókiy {C}.

roef:: (kajuit: in schip) hôc {C}.

roeibaan:: stôle-rutt {C}.

roeiboot:: (alg) rozjepstôl {C}; (klein: voor vissers, met spitse stevens; oa op Tsjok-meer) joriyk {C}; (met hoge stevens) vellômpân {Crs}.

roeien:: stôle {K}; (sprkw) je moet ~ met de riemen die je hebt: stus rippât tjâg ef cÿrlôfs, stus ularâfelira.

roek:: glyl kaja {C} (L. Corvus frugilegus).

roekeloos:: apat {I}; (gedachteloos/zonder na te denken) qufs {I}; ~ handelen (zonder na te denken/onverantwoord): ef hanntele lef deff fe ur bliynt eit.

roem:: (=lof) lésan {C}.

Roemeen:: Rumeno {Cef}.

Roemeens::

1. (zn: taal) rumenos {C};
2. (bv) rumeniy {IIef; mv=enk}; ~e vrouw: Rumena {Cef}.

roemen:: (=loven) lésane {K}.

Roemenië:: Rumeniy {G}.

roemrijk:: lésaniy {I}.

roep:: (=schreeuw) scerm {C}; (=geroep) rupkos {C}.

roepen:: ~ [tegen]: rupke [ón] {K}; (=ontbieden: vragen of iemand wil komen) tukstrupke |..ksr..| {K}; ~ om (te doen komen): rupkare {K}; (v uil) hue {U; gst= hu; vdw= regelm}.

roeping:: rupkos {A}.

roer:: (v schip) loin-rozjep {C; mv= ..-ûrozjep}.

roerdomp:: plônziy {C} (L. Botaurus stellaris).

roeren:: heântóse {K}.

roerloos:: hâmpaji {I}.

roes:: rus {C}.

roest:: grampa {Sef}; zonder ~ (roestvrij): idegrampor {I}.

roesten:: grampe {U}.

roestig:: (=verroest) grampa {I}; ~ zijn (geroest zijn): grampae {U}.

roestvrij:: (zonder roest) idegrampor {I}; (niet kunnende roesten) net-gramp'kurre {I}.

roet:: ot {S}; ~ in het eten gooien: ef dirtare ef kupân.

roffelen:: (met de vingers) pinke {U}.

rog:: (vis) zru'on {C} (L. Raja).

rogge:: quija {S}.

roggebrood:: quijatustûr {C/S}.

rok:: (voor vrouwen) blifâtô {C}; (voor mannen) cott {C}.

roken::

1. (tabak) uokke |wo..| {K/U}; iets te ~ ("rokertje": sigaret ed): uokkos |wo..| {C} (pop);
2. (ham/worst/vis ed) uokkare |wo..| {K};
3. (v schoorsteen: rook uitstoten) uokjame {U}.

roker:: (iemand die tabak rookt) uokkatjen |wo..| {C}; (beroep: iemand die vis of vlees rookt) uokkaratjen |wo..| {C}.

rokerig:: (vol rook: v vertrek) uokkiy |wo..| {I}.

rokerij:: (waar vlees of vis gerookt wordt) uokkarâs |wo..| {C}.

rol::

1. (rond en langwerpig voorwerp) zlefa {C}; (opgerold voorwerp) rôlos {C};
2. (in toneelstuk) rôl {C};
3. (fig) pan {C}; welke ~ heeft hij in de zaak?: do lelperre folarra pan fes ef tiyn?; een ~ spelen bij: kanase luft {U}.

rolgordijn:: rôlclos {C}.

rolklaver:: (alg) lotus {C} (L. Lotus); gewone ~: pleko-lotus {C} (L. L- corniculatus); (bep soort op Teujan en Brÿr: "bosrolklaver") wuma-lotus {C} (L. L- sylvestris).

rollade:: (vlees) rôl-fijânta {C}.

rollen::

1. (intrans) rôle {U}, tylpe {Upr}; de bal rolt over [de] straat: ef gumbâl rôle kura ef mirra = ef gumbâl sen tylpe kura ef mirra; »klauteren;
2. (intrans: vrnl om een as) bo'estre {U; gst= boest}; het ~ (gerol): bo'estros {C};
3. (trans) [doen] ~: tylpe {K}; hij rolt de bal over straat: do tylpe ef gumbâl kura ef mirra;
4. (v deeg, gras) fjoje {K; gst= fjot};
5. (=buitelen) spege {U};
6. (iets uit iemands zak stelen) oajare {K}.

rollend:: ~ materieel: ufire-materialo {S}.

rolletje:: op ~s (gesmeerd): ðÿm târ.

rolluik:: rôle-lugk {C} (mv: |-luks|).

rolschaats:: trôchâ-cheltiy {C}.

rolstoel:: trôchâ-ferdu {C}.

roltrap:: poimittors {C}.

romaans:: (bep stijl) romaniy {I; [mv=enk]}.

Romaans:: (mbt Romaanse talen) romanise {I}.

roman:: român {C}.

romanschrijver:: românstin {C}.

romanticus:: romântiycer {C}.

romantiek:: romântiyc {C}.

romantisch:: romântise {I}.

romantiserend:: romântiyc-plâgelira {vdw}.

romantisering:: romântiyc-plâgos {A}.

Rome:: Rom {G}.

Romein:: Romer {C}.

Romeinen:: (bijbel) Romers {N} (afk= Rom).

Romeins:: romiy {I}; het ~e Rijk: Romiy Empiyr {G}.

Romeo:: Romee {N}; ~ en Julia: Romee ur Juliy.

romig:: (saus ed: met room of boter bereid) jazar {I}.

rommel:: (=troep) jegaches {Cef}; (=rotzooi) tiynstes {S}, tiyns-ur-tiynstes {Cmv}.

rommelen:: (v geluid; ongeordend bezig zijn) brâmpe {U}.

rommelig:: (slordig, onverzorgd) gÿtrâs {I}.

romp:: (=lijf) zena {C; mv= zenos}; (v schip) lup {C; mv= lûps}.

rond::

1. (bv) ronter {I}; (vol en zacht v smaak: v goede rode wijn) lo wata fes ef motrik; in het ~ (lett: rondom): daqu {I}; in het ~ (erom heen): roffottô {III}; ~ en langwerpig voorwerp (rol): zlefa {C};
2. (vz) »rondom; »omstreeks; »gedurende.

rondbazuinen:: sketse-mip {K}.

rondborstig:: (onverholen) šâm kerly = ðÿm kerly {Cef}.

rondcirkelen:: (vogel/vliegtuig) squðe {U}.

rondcirkeling:: squðos {C}.

ronddelen:: berrare {K}.

ronddeling:: berraros {C}.

ronddolen:: ipâle {U}; (=rondwaren) jerbye {U}; (v geesten: spoken) tjôfe {E}.

ronddraaien:: (trans) grete {K}; (intrans) grete {Upr}.

ronde:: (zn) rônt {C}.

rondgaan:: (v gerucht) jerbye {U}.

rondhangen:: ([rond]lummelen) clûmle {U; gst= clûmm}.

ronding:: (=welving) ronteros {C}; (=bocht) krum {C}.

rondkijken:: zerfgre {U; gst= zerfgret}.

rondkomen:: ~ met (uitkomen met: geld): embaraše {K}; het ~ (met geld): embarašos {A}.

rondleiden:: lyde-mitai {K}.

rondleider:: (persoon: =gids) giyt {C}.

rondleiding:: lydos-mitai {C}; (excursie) tupplip rifo ronter.

rondlopen:: farte fes ronter {U}; de terrorist loopt vrij rond: ef teroristiy farte jola fes ronter.

rondlummelen:: (=rondhangen) clûmle {U; gst= clûmm}.

rondom::

1. (bv) (lett: in het rond) daqu {I}; (alom) famelira {I};
2. (=omheen: plaats) roffottô {VZ}; ~ de boom is een bank: roffottô ef vildul eft bankres melde;
3. (=omheen: richting) roffottô {VZrs}; de auto rijdt (met een boogje) ~ het obstakel: ef oto ufire roffottô ef nertuitiynn (rs!).

rondomgelegen:: (=omliggend) roffot {I}.

rondreis:: (=excursie) tupplip rifo ronter; (=tour/excursie) ronter {Cef}.

rondschrijven:: (zn: =circulaire) ronterafiy {C}.

rondslenteren:: slentare {U}.

rondstrooien:: (v praatjes) mipjiyxe {K}; het ~: mipjiyxos {A}.

rondstrooiing:: (v praatjes) mipjiyxos {A}.

rondtollen:: pylxe {U}, wévle {U; gst= wéff}.

rondtrekken:: (met een bepaald doel) osquðe {E}; (vrnl v kooplui) fyrge {U}; (met een paard: te paard reizen) pôhate {U}.

ronduit:: (fig: =rechtuit) ðÿm ulânos {C}.

rondvaart:: een ~ maken: ef njebope eft tupplip rifo ronter.

rondventen:: stovyje {U; gst= stovys}.

rondvertellen:: ~ aan: rafanare ón/piti {K}.

rondvliegen:: (in het rond vliegen: v vogels ed) zôle fes ronter {U}; (v brokstukken ed) mipzôle {U}.

rondwaren:: (=ronddolen) jerbye {U; (v geesten: spoken) tjôfe {E}}.

rondzwerven:: trottare {U}, slentare {U}.

rondzwerving:: slentaros {C}.

rondzwiepen:: (trans) šypgre {K; gst= šypgret}; (intrans) šypgre {Upr; gst= šypgret}.

ronken:: (=gonzen) vûze {U}, móveme {U}; (zwaar brommend geluid: v vliegtuig ed) grûrte {U}; (hevig snurken; in diepe slaap liggen) zorsônge {U}; ~de reclametaal: ludelira reklâme-mux.

ronselen:: (soldaten ed) tochoše {K}.

ronseling:: (soldaten ed) tochošos {A}.

röntgenfoto:: röntgentây |rûnt..| {C; rs= röntgentâte}.

röntgenologie:: röntgenolôiy |rûnt..| {C}.

röntgenstralen:: röntgen-nânks |rûnt..| {Cmv}, X-nânks |éks-| {Cmv}.

rood:: mindefit {I}, minda• {PX.c > c}; het ~: ef mindefiten {C}, ef mindaen {C} (de rode kleur).

roodachtig:: mindefiterÿ {I}; (=rossig) roša {I}.

roodborstje:: (vogel) mindabasc {C} (L. Erithacus rubecula).

roodbruin:: (ook rossig) roša {I}.

roodharig:: mindefit-miriy {I}.

roodhuid:: (pej: indiaan) mindefit {C}.

roodkeelduiker:: (vogel) mindajôrm-plônsatjen {C} (L. Gavia stellata).

roodkoper:: cupra {Sef}; van ~ gemaakt (roodkoperen): cupra {I}.

roodkoperen:: cupra {I}.

roodstaart:: gekraagde ~ (vogel): mindatrunn {C} (L. Phoenicurus phoenicurus).

roodvonk:: mindafebbe {C}.

roof:: (=roverij) maquijâl {C}.

roofbouw:: mipgâfje-kingoh {S}.

roofdier:: lelbelp {C}.

roofmoord:: maquijâlos {C}.

roofoverval:: króto {C}.

rooftocht:: (=strooptocht) maquipoh {C}.

roofvis:: lelfisa {C}.

roofzuchtig:: maquikinn {I}.

rooien::

1. (v aardappels) lenabe {K}; het ~: lenabos {C};
2. (v bomen/struiken ed) šute {K}; šutje {K; gst= šuts} (dl= Peg);
3. dode bomen/dood struikgewas ~ of opruimen (GEEN levende bomen/struiken): ÿrqubre {E; gst= ÿrqupp}.

rooilijn:: wâfer {C}, traiy-lÿnt {C}.

rook:: (zn) uokk |wokk| {S}; ~ uitstoten (roken: v schoorsteen): uokjame {U}; (fig) onder de ~ van (in de nabijheid ve stad): fes ef omber rifo = fes ef zviylfos rifo (vz-uitdr); (sprkw) geen ~ zonder vuur: ef pica jénðe vrust.

rookafdeling:: (in trein/wachtkamer/restaurant ed) uokke-kanas |wo..| {C}.

rookcoupé:: (rookafdeling in trein) uokke-kanas |wo..| {C}.

rookgordijn:: uokk-léeja |wo..| {C}.

rookhuisje:: (apart gebouwtje met oven, bij oudere boerderijen) frišoiy {C; rs= frišót}.

rookwaren:: (sigaretten, sigaren, pijptabak ed) uokke-tiyns |wo..| {Cmv}.

rookwolk:: uokk-epe {C}.

room:: (vloeibare substantie, niet opgeklopt) romya {S; rs= romyte}.

roomboter:: bâr {S}.

rooms:: (pej) popa {I}.

roomsaus:: jazaru {S}.

rooms-katholicisme:: romise-câtoliysmiy {C}.

rooms-katholiek:: (zn: persoon) romise-câtoliycer {C}; (bv) romise-câtoliyc {I} (afk= RC).

roos::

1. (struik/bloem) roza {C} (L. Rosa); Gelderse ~: Lajate-kyfaf {C} (L. Viburnum opulus); wilde ~ (alg): paðegtan {C};
2. (haarziekte) ÿlsty {S}.

rooskleurig:: (=veelbelovend) fesrepp {I}.

rooster:: (=rek) râc {C; mv= rec}.

roosteren:: (braden) knocire {K/Upr}; ik rooster het vlees: gress knocire ef fijânta; het vlees roostert/ligt te roosteren: ef fijânta sen knocire.

ros:: (=paard) lat {C} (arch/poe).

rosbief:: rosbyf {S}.

rosé:: (zn: wijn) rosa {S}; (bv; kleur/smaak v wijn) rosa {I}; een glas ~: eft rosa {C}; »roséwijn.

roséwijn:: rosaweinô |rossaenô| {S}, rosaweinoh |rossaenoh/..enô| {C}; een glas ~: eft rosa {C}.

roskam:: mirynt {C}.

roskammen:: (met een roskam behandelen) mirynte {K}.

rossig:: bilys {I}; (=roodachtig; ook roodbruin) roša {I}.

rot:: (=bedorven) tval {I}, nort {I}; ~ worden (bederven): kôlstjyne {U}.

rot•:: (heel vervelend) per-• {PX.zn > zn}; (=klote•; spr) chÿt-• {PX.zn > zn}; (=klote•; vulg) missis-• {PX.zn > zn}; een rotboek: (vervelend boek) eft per-mimpit; (spr: kloteboek) eft chÿt-mimpit; (vulg: kloteboek) eft missis-mimpit; (missis- wordt vulgairder gevonden dan chÿt-, behalve in de samenstellingen met "rot•" die hieronder zijn opgenomen).

rotauto:: missis-oto {C}.

rotgans:: grômp {C} (L. Branta bernicla).

rotjongen:: missis-'jan {C}.

rotonde:: (=verkeersplein) rônter {C}.

rots:: (rotsblok) klyk {C}, lôbâ {C}; (steenmassa) lôbâ {S}; vooruitstekende ~ (rotspunt): hajô {C}; van ~ gemaakt: lôbâtiy {I}; een uit ~blokken gebouwd huis: eft lôbâtiy sért; vol ~en: lôbâsót {I}; kust met veel ~en (scherenkust): ûcsijera = ûxijera |ks| {C}; (bij eb droogvallend) eba-kelbra {C}.

rotsachtig:: (v rots gemaakt) lôbâtiy {I}; (met veel rotsen) lôbâsót {I}; een ~e kust: eft lôbâsót xijera.

rotsblok:: lôbâ {C}.

Rotsgebergte:: het ~: Lôbâ-granôs {Gmv/ef}.

rotsmassa:: tolôbâÿ {C}.

rotspunt:: (=klip) ûcs = ûx |ks| {C; mv= ÿcs of ÿx}; (=kaap: aan zee) capû {C}; (vooruitstekende rots) hajô {C}.

rotswand:: tolôbâÿ {C}.

rotten:: (=ontbinden) tére {U}; (=bederven) tvale {K}.

rotting:: (=ontbinding) téros {C}; (=bederf) tvalos {A}; (het rotten) nortos {C}.

rotwijf:: (vrw: =loeder) helk {C}.

rotzooi:: (=rommel) tiynstes {S}, tiyns-ur-tiynstes {Cmv}; (enorme troep) toficcÿ {C} (pop); (wanorde, bende) hiyðe {C}; (=wanorde) qu'âxÿ {C}; (=bende) kverf {C}.

rotzooien:: (=klooien) ÿpûle {E} (pop).

rotzooitrapper:: hiyðe {C}.

rouleren:: rôle {U}.

route:: rutt {C}.

rouw:: ro {C}; in de ~ zijn (rouwen): roe {U; gst= rot}.

rouwbeklag:: (=deelneming) ro-painos {C}.

rouwen:: (in de rouw zijn) roe {U; gst= rot}.

rouwkleding:: doffiyen {C}; »zwart.

rouwkwikstaart:: trunn-teper {C} (L. Motacilla alba yarrellii).

rouwmantel:: (vlinder) drâfy {C} (L. Nymphalis antiopa).

rouwwimpel:: (donkerbruin: bij Spok vlag tgv koninklijke rouwdag) roe-hûnk {C}.

roven:: maquijâle {K}.

rover:: maquijy {C}.

roverij:: (=roof) maquijâl {C}.

royaal:: (gul) rôrfiy {I; [mv=enk]}; (=kwistig) jiyxelira {I}; (ruim: v afmeting) miproit {I}; het ~-zijn (gulheid): rôrfer {A; mv=enk}.

royeren:: grÿðe {K}.

roze:: (lichtrood) littit {I}.

rozemarijn:: rosmarin {S} (L. Rosmarinus officinalis).

rozenbottel:: lârytâ {C}.

rozenkrans:: (lett: krans van rozen) roza-pârs {C}; (gebed) rosariy {C}; (ketting) roskryva {C}; de ~ bidden: ef sterne ef roskryva.

rozenkransje:: (plant) pipper-krutt {C/S} (L. Antennaria dioica).

rozenstruik:: torozaÿ {C}.

rozijn:: rosino {C}; ~en (krenten): quilart {S}.

rubber:: gum {Sef}, olijaparorr {C/S}; van ~ gemaakt (rubberen): gum {I}, olijaparorriy {I}.

rubberen:: (van rubber gemaakt) gum {I}, olijaparorriy {I}.

rubriek:: tolânt {C}, quzÿros {C}.

ruchtbaar:: ~ maken: wertknôfe {K}; ~ worden: wertknôfe {Upr}.

rug:: temp {C}; (v boek) mimpitblef {C}.

ruggengraat:: (=wervelkolom) spinn {C}.

rugleuning:: (v stoel) ferdublef {C}.

rugstreeppad:: fle-hyg {C} (L. Bufo calamita).

rugtitel:: (v boek) blef-tytle {C}.

rugzak:: temp-ytiyf {C}.

rugzwemmen:: (zn) temp-svimos {C}; (ww) ef manne ef temp-svimos.

Ruhr:: (Duitse rivier) Rurr {G}.

ruien:: (zijn haar verliezen) gôlare {U}.

ruif:: (=etensbak) ubaralot {C}, ruff {C}.

ruig:: (v haar) grûva {I}; (woest begroeid: vrnl v land) kôrch {I}; een ~ behaarde borst: eft kôrch basc.

ruiken:: ~ [aan]: zviylfe {K}; ~ naar/als (lett/fig: rieken naar): cÿrfûne lo {U}; lekker ~ (lekkere geur verspreiden): ardefne {U; gst= ardeff}; vies ~ (stinken): eróve {U}.

ruil:: (=omruiling) kurakettos {C}; in ~ voor: lo kurakettos armt (vz-uitdr).

ruilen:: ~ A tegen B: kurakette A helkara/ump B {K}; ~ A voor B: kurakette A helkara B {K}.

ruilhandel:: kuralebet {C}.

ruilverkaveling:: kuraketkanas {C}.

ruim::

1. (zn: v schip) karlot {C}.
2. (bv)
   1. (=royaal: v afmeting) miproit {I};
   2. (wijd) pâjo {I}; (lett/fig) paqur {I};
   3. (v uitzicht/veld) plakos {I}; het ~e sop: ef trân zé;
   4. (bij hoeveelheid/maat) pâltiy-• {PX}; ~ 3 meter: 3 pâltiy-meters; ~ herco 12,50: 12 pâltiy-herco 50; (direct voor tw) ~ tweehonderd mensen: pâltiy-ten-pérsa veldurs; ~ voldoende: pâltiy-hâles {OV}.

ruimen:: het veld ~ voor: ef vende fes zé tjâg.

ruimte:: (alg: =armslag) rumpstjô |rumstô| {C}; (heelal) avyro {C}.

ruimtecapsule:: tenk {C}.

ruimtelijk:: rumpstjy |rumsty| {I}; ~e ordening: planolôiy {C}.

ruimteschip:: avyrkaré {C}.

ruimtevaart:: avyrgvârc {C}.

ruin:: (gecastreerde hengst) quilch {C}.

ruïne:: (=bouwval) quûx {C}, ruinn {C}; quil {C} (arch); tot ~ worden (in verval geraken): fiynte {U}; zie ook Ruïnes in .

ruïneren:: ruinne {K}.

ruisen:: (alg) pafe {U}; (v beek/gebladerte ed) pafyre {U} (poe); het ~ (geruis): weza {C}.

ruisvoorn:: (=rietvoorn) ruše {C} (L. Scardinius erythrophthalmus).

ruit::

1. (glazen plaat) (doorzichtig) wÿjo {C}; (matglas) diymÿjo {C}; ingeslagen ~: frâkossa {C};
2. (vierkant figuur) rut {C}.

ruiten:: (in kaartspel) ruta {C}.

ruitensproeier:: (v auto) miflif-zlânker {C}.

ruitenwisser:: (v auto) miflifclén {C}.

ruiter:: (paardrijder) (als hobby, in vrije tijd) rÿtatjen {C}; (als beroep) rÿter {C}; (vrw: amazone) spuja {C; mv= spujas}.

ruiterpad:: blof-kiyk {C}.

ruk:: ryvos {C}, ymatos {C}.

rukken:: panôce {U}; ~ aan: ymate {K}; ~ [aan]: ryve {K}; hij rukt de struik uit de grond: do ryve ef srialyotû cupp ef pazzosti; de koetsier rukt aan de teugels: ef qutser ryve ef cÿrlôfs; ~ uit (lett: uitrukken): ryve-mip {K}; hij rukt de struik uit: do ryve-mip ef srialyotû; ~de bewegingen maken: panôce {U}.

rukkend:: ~e bewegingen maken: panôce {U}.

rukwind:: bessa {C}.

rul:: (=mul) plekoiy {I}.

rum:: rûm {S}; een glas ~: eft rûm {C}.

rumoer:: ([feest]gedruis) dazenne {C}; (=lawaai) choff {C}.

rumoerig:: choffiy {I}.

rund:: (ntr) renðe {C}; (kalf: ntr, jong) kâlf {C}.

runderhorzel:: [boert-]sûms {C} (L. Hypoderma bovis).

rundvee:: torenðÿ {C}.

rundvlees:: renðetiyse {C}.

rune:: (teken/letter) qukos {C}, runiy-roji {C}.

runenschrift:: runiy {C}.

runenteken:: qukos {C}, runiy-roji {C}.

rups:: ljôl {C}.

rupsband:: blacroe-trôchâ {C}.

rupsendoder:: (wesp) pleko-delperrerer {C} (L. Ammophila sabulosa).

rus:: (plantenfamilie) óf {S} (vrnl in samenstellingen als hyg-óf = greppelrus).

Rus:: (man uit Rusland) Rušy {Cef}.

Rusland:: Ruša {Gef}.

Russin:: Ruša {Cef}.

Russisch::

1. (zn: taal) rusos {C};
2. (bv) ruša {IIef}; ~e vrouw: »Russin.

russula:: eetbare ~ (alg): verkât {C} (L. Russula); paarse ~: bârÿr verkât (L. R- amoena); purperrode ~: littit pâkdreg {C} (L. R- queletii); ruwe groene ~: mesâ verkât (L. R- virescens); stinkende ~: o'icrâ afdraher {C} (L. R- foetens); wezel~: miterus verkât (L. R- mustelina).

rust:: (alg) lirde {C}; (stilte) liry {C}; (geregelde toestand) heft {C}; in alle ~: fes sener lirys; met ~ laten: latiyce {K}; tot ~ komen (bedaren): ôftache {U}.

rusteloos:: liyrdefe {I}.

rusten:: crûste {U}; laten ~ (er niet [meer] mee bezig zijn): ef lelde fes ef limmerân; hij ruste in Vrede: do crûstâte/arfinâte fes Pâx.

rusthuis:: liftkasért |..fk..| {C}.

rustig:: (niet wild, niet rumoerig) lirdef {I}; (=ontspannen) ðiess {I}; (=kalm) câlm {I}, nebuch {I}; [het] ~ aan [kunnen] doen ([het] gemakkelijk hebben): tômpente {E}.

Ruth:: (bijbel) Rût {N} (afk= Rût).

ruw::

1. (alg: niet glad) ruu {I}; ~ en bobbelig (rimpelig): sfrâkiy |sr..| {I};
2. (lett: geschaafde huid/pijnlijke keel) knaet {I};
3. (=onbewerkt: v materiaal/land/hout) réklah {I};
4. (=scherp) ras {I}; (v wind) wért {I};
5. (fig: v gedrag) knaet {I}; het ~ zijn (ruwheid: geen manieren kennen en/of geen opvoeding gehad hebben): réjer {A; mv=enk}; hij is erg ruw/onbeschaafd/onbehouwen: do lelperre eft hupster réjer {A}.

ruwheid::

1. (alg: het niet-glad zijn) ruutiy {C};
2. (v huid/keel/gedrag) knaetiy {C};
3. (v onbewerkt materiaal/land/hout) réklat {C}; »ruw 5.

ruzie:: gurnus {C}; slaande ~: ÿoðe-gurnus {C}; uit op ~ (ruziezoekend): gurnusludi {I}; het uit zijn op ~ (vijandschap): nolânté {C}; ze krijgen ~: ef tinkere gurnus; ~ hebben met iemand: ef melde fes gurnus lef rast; ze krijgen ~: óps pónze gurnus; het draait straks nog op ~ uit: ef tinkere velk kelt gurnus; ze hebben altijd ~ thuis: óps ÿrge ef sért tjâg gurnusz.

ruziezoeken:: gurnuse {U}; ~d wijf (nijdige vrouw): west-boert {C}.

ruziezoekend:: (uit op ruzie) gurnusludi {I}; ~ wijf (nijdige vrouw): west-boert {C}.

ruziezoeker:: nolân {C}; (=probleemmaker) wolaji {C}; hij is de ~ in zijn familie (is altijd uit op ruzie): do melde ef hendoec fes ef fatasôr (naar Hendoec = ruziezoekende tolgaarder uit de Sage van de Verdronken vissers).

Rwanda:: Ruânda {G}.

Rwandees::

1. (zn: bewoner) Ruândany {Cef};
2. (bv) ruânda {IIef}; Rwandese vrouw: Ruândana {Cef}.

© (2000) De Twee Hanen v.o.f. • Kimswerd • The Netherlands

DICTIO