Dictio N-S: U

u::

(naam vd letter U) u {C}.

(pv)

1niv	{PV}	{SX.vz}°	pass.	verbaal
enk mv	gÿrs gÿrs	•gÿs •gÿs	gôrse gôrse	gÿrsere gÿrsane
° (dl= Zuid-Liftka/Tigof/Lomky)

2niv	{PV}	rs (modern)	rs (arch)
	kirnem	kiyrnemm	kirnemm

(idioom) ~ ziet Petriy: gÿrs zerfe Petriy; de heer Qull en ~; ~ en de heer Qull: gÿrs merater Qull = merater Qull ur gÿrs; (als samenvatting v familieleden:) ~, de broer[s] van Petriy: ef gÿrs frera[s] rifo Petriy (gÿrs is hier een soort add); Petriy ziet ~: Petriy zerfe gÿrs/kirnem; wij danken ~ voor uw brief: kirro misse kirnem frópjÿ gert letra; (rs altijd v 2niv:) wij hebben ~ achtergelaten: kirro kiyrnemm afânole; (passief:) ~ wordt geplaagd: blul vâpjelije gôrse; (imperatief:) leest ~ dat boek!; lees dat boek!: trempe-gôrse ef mimpit!; niet roken!: nert uokke-gôrse!; (causatief:) Jân laat ~ het boek lezen: Jân trempe-gôrse ef mimpit; (verbalisatie:) ~ was het; dat was ~: ef gÿrsero (1 persoon); ef gÿrsano (meer personen); ~ bent de dief: ef zâft gÿrsere; ~ bent de dieven: ef zâfts gÿrsane; ~, mijn buurman: kost gÿrserelira ÿksaner; ~, mijn vroegere buren: kost gÿrsanor ÿksanuters; (benadrukt:) U moet helpen: ef gÿrsere/gÿrsane, té cÿrtirât (enk!); (algemene bewering, samen met inf:) ~ bent er niet voor om zulke karweitjes op te knappen: ef nert gÿrsere/gÿrsane beri nie sest qundrés; (arch: met object:) ~ met/en uw echtgenoot: ef gÿrsere sener mariant; (gereduceerde vorm bij vz:) aan ~: óngÿs = ón gÿrs; naar ~ [toe]: 'karagÿs = helkara gÿrs; van ~: »uw; (reflexief:) ~[zelf]: (enk) sen {WN; rs= senne}; (mv) sena {WN; rs= senae}; (staat vóór alle determinanten en nert:) u wast ~ niet: gÿrs sen[a] nert lukte; u geeft het boek aan uzelf: gÿrs sen[a] kette ef mimpit; u moppert op uzelf: gÿrs sen[a] siytinte; »zich.

überhaupt:: ðÿm kûf; ~ niet (in het geheel niet): pijâ nert = pijâ noi.

Uganda:: Ugânda {G}.

Ugandees::

(zn: bewoner) Ugândany {Cef};
(bv) ugânda {IIef}; Ugandese vrouw: Ugândana {Cef}.

ui:: acÿr {C}.

uiensoep:: acÿr-šupa {C/S}, Kussik-dârg {S}.

uier:: (v koe) ympâs {C}.

uil:: ojel {C}.

uilenbril:: (grote bril) zerfe-platas {Cmv} (pop).

uilskuiken:: (=domkop) pétuÿg {C}; (=klungel) plûtâ {C}; (=stommerik) hâpyja-nurp {C}.

uit::

(plaats) (buiten) mip {VZ}; ~ Spokanië: mip Spooksoliy;
(richting) (naar buiten) cupp {VZ}; hij komt het huis ~: do arfine cupp ef sért; (ergens vandaan) lÿ {VZ}; ik kom zojuist ~ Bôrâ (ben uit B. vertrokken): gress melde ÿrô lÿ Bôrâ; de menigte rukt de verkeersborden ~ de straat: ef clûma ryve ef kûfôsôrms cupp ef mirra; (losrakend ed) het luik valt ~ zijn hengsels: ef lugk tasse rifonn sener greferis; (vgl ook: uit 3; »vanuit);
(betrekking) (ergens vandaan/afkomstig ~/van) lÿ {VZ}, mešanô {VZ}; ik kom ~ Bôrâ (ik ben in B. geboren): gress melde lÿ/mešanô Bôrâ; (vgl ook: uit 2);
(betrekking: tengevolge van; door) lÿ {VZ}; zijn macho-gedrag is ~ onzekerheid (komt doordat hij zo onzeker is): groft machoos melde lÿ ef ÿmâlgé;
(betrekking: vanwege) gâšâ {VZ}; ik doe dit ~ liefde voor de medemens: gress paine kâ gâšâ rovretos furt ef ralveldurs;
(tijd) mip {VZ}, lÿ {VZ}; ~ de 12e eeuw: mip/lÿ pÿr 12;
(bv/bw: afgelopen/voorbij) tijâ {I}; het sprookje is ~: ef cofðiy melde tijâ; heb jij dat boek al ~?: aftel tu melde pip tijâ lef dena mimpit?; het is ~/afgelopen!: dÿfo melde!; ~ de mode: vluf âfriye ef fâšon;
(bw) (uitgeschakeld, niet werkend) mip {III}; de lamp is ~: ef litalu melde mip; (ook op schakelaars ed) aan/uit: fes/mip; ~ zijn op (proberen te verkrijgen): nôzje {K; gst= nôss}.

uitademen:: aderme-mip {K}; (hoorbaar) ûeme-mip {U}.

uitademing:: adermos-mip {C}; (hoorbaar) ûemos-mip {C}.

uitbannen:: prusatare {Krs}.

uitbanning:: prusataros {A}.

uitbarsten:: (lett: vulkaan) eruptere |..ÿje| {U}; (=uitbreken: donderbui/vulkaan/oorlog/ziekte/woede) tunde {U}; in snikken/huilen ~: ef tunde lef ÿcÿrsikos/larkettos.

uitbarsting:: (lett/fig) tundos {C}; (=eruptie) erupšo {C}; emotionele ~ (scène): sôgos {C}.

uitbesteden:: mipplaše {K}.

uitbesteding:: mipplašos {C}.

uitbetalen:: kafte-mip {K}; niet ~ (inhouden): migûe {K}; het niet-~ (inhouding): migûos {A}; wekelijks uitbetaald krijgen: bjôln-smurf {S}; hij krijgt wekelijks uitbetaald: do pónze bjôln-smurf (als tegenstelling tot een maandsalaris).

uitbetaling:: kaftos-mip {C}.

uitblazen:: (v kaars) fitrute-mip {K}; (op adem komen) fesaderme {E}; (uitrusten/bijkomen) nâne {U}.

uitblijven:: (v licht/kachel) tinde-mip {U}; (niet komen) ðôtinde {U}; de aangekondigde verbeteringen blijven uit: ef kjôndor gulderôsta ðôtinde.

uitblinken:: (=schitteren) kafarmâte {U}.

uitbotten:: (v knop) lâse {U}; (=uitlopen: v gewas) wufare {K}.

uitbotting:: (v knop) lâsos {C}; (het uitlopen: v gewas) wufaros {C}.

uitbouw:: (uitbreiding ve gebouw: =aanbouw) nefhuflif = suhuflif {C}; kleine ~ van een huis (ook: erker): quchâ {C}; »aanbouw.

uitbraken:: (uitspuwen: vuur/lava) kafierque-mip {K}; het ~: kafierquos-mip {C}.

uitbranden:: (v huis) bure-velp {U}; (v wond) bure-mip {K}.

uitbreiden:: erte {K}, mipole {K}, ekspansere |..ÿje| {K}.

uitbreiding:: (ihb het uitbreiden) mipolos {C}; (gedeelte waarmee uitgebreid is) ertos {C}; (expansie) ekspansy {C}; ~ van een stad: oftianos {C}.

uitbreken:: (=uitbarsten: donderbui/vulkaan/oorlog/ziekte) tunde {U}; (=losbreken: v dier/gevangene) tômpentare {U}; (v zweet) jepse-mip {U}; het zweet breekt me uit: kost zvett jepse-mip.

uitbreking:: (v donderbui) tundos {C}; (v gevangene) tômpentaros {C}.

uitbrengen:: een stem ~: ef ÿrðare eft vott.

uitbroeden:: (lett) idezyrrele {K}; (fig) wufe-mip {K}; het ~: (lett) idezyrrelos {C}; (fig) wufos-mip {A}.

uitbroeding:: (lett) idezyrrelos {C}; (fig) wufos-mip {A}.

uitbuiten:: (v personeel) lâaxerme {K}; (fig: ongunstig) qubre {K; gst= qupp}; (gunstig: een goed/intensief gebruikmaken van) menee |..ewe| {K; gst= menet}; hij buit zijn vrije tijd uit: do menee sener jola forts.

uitbuiting:: (goede besteding) meneos {A}; (=exploitatie: in ongunstige zin) toopjÿgos {C}, qubros {A}.

uitbundig:: âslôf {I}.

uitdagen:: (voor wedstrijd ed) mippâre {K}; (tarten/uit de tent lokken) trûnige {K}.

uitdagend:: (tartend) trûnig {I}; (=wellustig: vrouw) trege {I}.

uitdaging:: (voor wedstrijd ed) mippâros {C}; (het tarten) trûnigos {A}.

uitdelen:: (trakteren: evtl feestelijk) berre {K}.

uitdeling:: (traktatie: evtl feestelijk) berros {C}.

uitdenken:: (=bedenken) miypere {K}; (=verzinnen) wârbie {K; gst= wârbit}; (=plannen) plâne {K}.

uitdiepen:: (lett: verdiepen) merrate {K}; (fig) zefare {K}.

uitdieping:: (lett: verdieping) merratos {C}; (fig) zefaros {A}.

uitdijen:: (=uitzetten) rutre-mip {U; gst= rutt-mip}.

uitdijing:: (=uitzetting) rutros-mip {C}.

uitdoen::

(=uittrekken: v kleren) trekke-mip {K}, ideoimetere |ideometere| {K}, idehulle {K}; het ~ (v kleren: lett): idehullos {C};
(=[uit]doven: v licht/kaars ed) treske {Krs};
(=afzetten: v radio/motor) stôpe {K}.

uitdossen:: (=optutten) bloare {K}; iemand [vreemd] ~: kâle {K}; ze dost haar zoontje vreemd uit (ze laat haar zoontje in rare kleren lopen): eup kâle sener belt-waler lo tnefer; zich ~: pârule {K}; zij dossen zich vreemd uit voor het carnaval: óps pârule tnefer furt ef cârnval; zichzelf [vreemd] ~: kâle {Upr}.

uitdossing:: (=optutting) bloaros {C}; (rare kleren) pârulos {C}.

uitdoven:: (trans: =uitdoen: v licht/kaars ed) treske {Krs}; (intrans: =uitgaan: v licht/kaars ed) treske {Upr}; het ~: treskos {C}.

uitdoving:: (het uitdoven) treskos {C}.

uitdraaien:: ~ op (tot gevolg hebben: meestal iets vervelends): wufare tukst {U}; het draaide uit op ruzie: ef wufaro tukst eft gurnus; (voorspelling:) het draait straks nog op ruzie uit: ef tinkere velk kelt gurnus.

uitdragen:: (fig) stjecare {K}.

uitdrager:: ~[ij]: tiynstesfolâ {C}.

uitdragerij:: tiynstesfolâ {C}.

uitdraging:: (fig) stjecaros {A}.

uitdrogen:: zârve {E}; [doen] ~: zârvare {K}; (v bouwland) lycre {U; gst= lycer}.

uitdroging:: zârvos {C}.

uitdrukkelijk:: (expliciet) lef lén; (v bevel/verzoek/wens) krech {I}; dat heb ik je ~ verboden!: gress ef elkiane clerr katô ón tu!.

uitdrukken::

(=uitpersen) skéše {K};
(onder woorden brengen) léne {K}, ekspresere |..ÿje| {K}; zich in taal ~: muxe {E}; anders uitgedrukt (om zo te zeggen): reppany {I}.

uitdrukking::

(lett: =uitpersing) skéšos {C};
(mbt taal) (het onder woorden brengen) ekspreseros {A}; (spreuk) lénos {C}; geijkte ~ (formule): festlénos {C};
(expressie: v gezicht) ekspressy {C};
(alg fig) tot ~ komen: ef arfine ekspress {I}.

uiteen:: (uit elkaar) mippes {III}.

uiteengaan:: idevende {U}.

uiteenknallen:: (=uiteenspatten: v zeepbel/ballon ed) spâtre {U; gst= spâtt}; het ~ (v zeepbel/ballon ed): spâtros {C}.

uiteenlopend:: (=allerhande) idevendiy {I}.

uiteenlopendheid:: (verschil) idevendos {A}.

uiteenspatten:: (=uiteenknallen: v zeepbel/ballon ed) spâtre {U; gst= spâtt}; met een klap ~: ef spâtre tjâg eft lâplât; het ~ (v zeepbel/ballon ed): spâtros {C}.

uiteenspatting:: (het uiteenspatten: v zeepbel/ballon ed) spâtros {C}.

uiteenvallen:: ~ in (lett): azjoðe fes {U}; ~ in (lett/fig): claje {Krs; gst= clat}.

uiteenvalling:: (lett/fig) clajos {C}.

uiteenzetten:: (=uitleggen) bzagoe {K}.

uiteenzetting:: (=uitleg) bzagoos {C}.

uiteinde:: spits ~: xesta {C}; •uiteinde (•top, •punt): iyxe• {PX.c > c}; (fig: =top) kafdÿf {C}; (uiterste) dÿfo {C}; »eind 2.

uiteindelijk:: (=ten slotte) tukstfin |..ksf..| {III}, dÿfygcâ {I}; (=achteraf) mintofess {III}.

uiten:: wuxe {K}; het ~ (uiting): wuxos {A}; roepend ~ (lett: uitroepen): wuxupke {K}; zich op een vage manier ~: ef stinde tjâg blakker iynk.

uiteraard:: (=vanzelfsprekend) sen-reppelira {III}, votelira {III}; (tenslotte) lef uss {Aef} (wat als vanzelfsprekend/bekend verondersteld mag worden; vaak als antwoord op een domme/overbodige vraag): spreekt hij Engels? – ja ~, hij is een Engelsman: aftel do chaquinde enelant? – siy lef uss do melde eft Enelando; zonder paspoort mag je Spokanië ~ niet in: ðÿm pâs stus nert fesentog Spooksoliy lef uss.

uiterlijk::

(zn: =aanzien) mipÿrs {C};
(bv) (=uitwendig/buitenst) mipter {I}; (=schijnbaar/naar buiten toe) ÿrmoiy {I}; (op zijn laatst) fes wâlc fort (afk= f.w.f.); de ~e schijn/gedaante: ef mipter šovos; ~ scheen hij kalm: lo šoviy do tóto beri melde câlm; ~ [op] 1 augustus: armt 1 ogust fes wâlc fort = fes 1 ogust wâlc fort = armt 1 ogust f.w.f..

uitermate:: eðofiy {III; [mv=enk]}.

uiterst:: jojeliy {I; [mv=enk]}, wâlc {I}; (=buitengewoon: als versterking bij bv) superierr {III}; een ~ belangrijke mededeling: eft superierr mikkelel blompos.

uiterste:: (zn) mipiy {Cef}; (=uiteinde) dÿfo {C}.

uitgaan::

(lett: gaan uit) mipende (mipvende) {K}; ga je uit!? (roep tegen hond met het doel dat deze de riem gaat halen ed): bôrât?;
(v café/theater ed) vende-mip {U}, vipe {U} (pop);
(v school/theater/kantoor) quâðare {U}, dÿfe {E}; het ~: quâðaros {C};
(=[uit]doven: v licht/kaars ed) treske {Upr}, dÿfe {E}; het ~: treskos {C};
(v jas/sokken) ðôvende {U};
~ van (als uitgangspunt nemen): kafmisse {K}; het ~ van: kafmissos {A}; ~de van (=gegeven): fes kafmissos rifo (vz-uitdr); zijn belangstelling gaat uit naar ...: do lone sener côstišerpos kaf ....

uitgaansverbod:: vende-mip-móf {A}.

uitgang:: (lett) lumbâ {C}; (v kamer/gebouw) mipfiy {C}.

uitgangspunt:: kafmisse-ponto {C}; als ~ nemen (uitgaan van): kafmisse {K}; het als ~ nemen: kafmissos {A}.

uitgave:: (v geld) spente {C}; (het uitgeven ve boek) ÿrðiy {C}; (het boek dat uitgegeven wordt/is) ÿrðiyafiy {C}.

uitgebalanceerd:: (evenwichtig) olaniy {I} (fig).

uitgebleekt:: plôf-silendor {I}.

uitgebreid:: (=uitvoerig) yr {I}; (=omstandig) lef muxkettos {A}; uitgebreid||beknopt: molef {Iid}; .

uitgebroken:: (ontvlucht/op de vlucht geslagen: vrnl v dieren) kiror {I}, gip {I} (arch).

uitgedroogd:: zârviy {I}.

uitgehongerd:: tytorr {I}.

uitgekeken:: iets waar je op ~ raakt (wat begint te vervelen): aféu {C; rs= aféte}.

uitgekookt:: (=uitgerekend) hâmpus {I}.

uitgekozen:: (=uitgelezen) oleg {I} (arch).

uitgelaten:: (zeer vrolijk) pyppe {I}.

uitgeleide:: ~ doen: lestôke-mip {K}.

uitgelezen:: (=uitgezocht/select) kóvâ {I}; oleg {I} (arch); het ~e (keur): kóvâtiy {Cef}.

uitgemaakt:: (=beslist) fespilt {I}.

uitgeput:: (zeer moe) ofhômba {I}; (=afgemat) pâraðoh {I}; (op/leeg: v voorraad, mijn ed) trûnta {I}.

uitgerekend:: (=uitgekookt) hâmpus {I}; (nou juist: de gemaakte keus is opmerkelijk of ligt het minst voor de hand) ... wân cošelira fitaju; ik begrijp niet waarom Elsa ~/nou juist fagotles wil hebben: gress nert unere, mitulanis Elsa lelperravy basunn-belastos wân cošelira fitaju; Petriy vertrekt ~/juist morgen: Petriy prate mas wân cošelira fitaju.

uitgerust:: (=ontspannen) nânk {I}; uitgerust||vermoeid: qumtiy {Iid}; .

uitgeslapen:: (lett) slap-mip {I}.

uitgesloten:: (onmogelijk) neposibla {I}; dat is ~: mittof sen šâmsÿrte; het is niet ~ dat ...: ef hartiy zirde blef ef argerat, den ....

uitgestorven:: (lett: niet meer bestaand) dodor {I}; (lett/fig: geheel en al verlaten) dott {I}.

uitgestorvenheid:: (algehele verlatenheid) rón {SC}.

uitgestrekt:: (wijd, weids: v land) paqur {I}.

uitgeven:: (v geld) spente {K}; (v boeken) ÿrðe {K}; (v effecten/geld) ÿrðare {K}; hij geeft veel geld aan boeken uit: do spente pert smurf furt mimpits; in eigen beheer ~: dres-ÿrðe {K} (v boeken: zonder tussenkomst ve uitgever).

uitgever:: (v boeken) ÿrðer {C}.

uitgeverij:: ÿrðos {C}; zie ook Uitgeverijen in .

uitgewekene:: (=vluchteling) wygcaratjen {C}.

uitgezocht:: (=uitgelezen/select) kóvâ {I}.

uitgezonderd::

(bv) tvokatiy {I};
(vz: behalve; op ... na) hinta {VZ}; (met uitzondering van) tvokatiy {VZ2n/VG} (schr); niemand anders, ~ ik: râste hinta gress; u moet elke maand betalen, ~ mei: gÿrs kaftât jadâk hertel tvokatiy ef mai (schr); de voetballers ~ de keeper dragen een geel shirt: ef bâlmerrs tvokatiy ef coler ÿtine goe kolazlebas (schr).

uitgifte:: (effecten/geld) ÿrðaros {A}; jaar van ~ (eig: jaar waarin een boek gedrukt is): kabi-fort {C}; maand van ~: kabi-hertel = kabi-hertel-fort {C}.

uitglijden:: tijâsliyse {U}; het ~ (glijpartij): tijâsliysos {C}.

uitgraving:: plâko {C} (afgegraven [deel ve] helling, veelal met steunmuur; bijv om ruimte voor een huis/weg/spoorlijn te maken).

uithaal:: (bij zingen) lôlt {C}; met uithalen zingen: lôlte {U}.

uithalen:: (leeghalen: v nest ed) pâre-velp {K}; (=uitspoken: v streek) bae {K; gst= bat; vdw= bajet}; het ~ (het leveren v streek): baos {C}.

uithangbord:: (alg) blât {C}; (v beroep/gilde) ylâmôrm {C}; (v winkel: winkelopschrift) misanôrm {C}.

uithangen:: (ergens zijn) merre {U}; weet jij waar Elsa ergens uithangt?: aftel tu tiffe, ÿr Elsa merrelira?.

uithebben:: ik heb het boek uit: gress klótare lef ef mimpit.

uitheems:: dâlnese {I}.

uithoek:: trâkk'mi {C}.

uithollen:: riynbe {K}; het ~ (uitholling): riynbos {C}.

uitholling:: (dat wat uitgehold is) riynbosiy {C}; (het uithollen) riynbos {C}.

uithongeren:: (door honger tot het uiterste brengen: v stad ed) kôlstjyne {K}; (niet te eten geven: v mens) tytorre {K; vdw= tytorr}; een uitgehongerde slaaf (ziek vd honger): eft tyrorr slaviy.

uithongering:: (v stad ed) kôlstjynos {C}; (verhongering: v mens) tytorros {C}.

uithoren:: (tot het einde toe horen) dÿfo-nute {K}; (=ondervragen) šoe {K; gst= šot}; het ~: šoos {C}.

uithouden:: (lett: =uitsteken) ularâfe-mip {K}; het ~ (lett: het uitsteken): ularâfos-mip {C}; (volhouden) xaquobe {K}; ik houd het niet [langer] uit!: gress xaquobe nert!; gress nert xaquobe ef!; het is niet uit te houden van ...: ef ... nert kette séstiy {A; mv=enk}; het is hier niet uit te houden van de stank!: ef kusamiss afdrah nert kettelira séstiy!.

uithoudingsvermogen:: xaquobos {A}.

uiting:: (=uitspreken) mipa {C}; (=uitlating: wat geuit wordt) wuxos {C}; (het uiten) wuxos {A}.

uitjouwen:: tigte {K}; het ~ (gejouw): tigtos {C}.

uitkammen::

(lett): (uit de war kammen) cyare {K}; (zodat de losse haren en klitten in de kam achterblijven) zacyare {K};
(fig: doorzoeken) oqulme {K}; het ~: oqulmos {C}.

uitkamming:: (het uitkammen/doorzoeken) oqulmos {C}.

uitkeren:: mipzâlbinase {K}.

uitkering:: mipzâlbinasos {C}.

uitkiezen:: fiysde {K}, fiytje {K; gst= fiytt of fiytet} (arch); putte-mip {K; vdw= potter-mip}.

uitkijk:: (hoog punt: toren/bergtop ed) pute-agru {C}; op de ~ staan (posten): pute {U}; het op de ~ staan: putos {C}.

uitkijken::

(lett): (op de uitkijk staan/posten) pute {U}; ~ over (vanaf een hoogte over een dal ed): luere {K}; ~ [over] (uit een toren): zérte {K}; we kijken [vanuit een toren] uit over de glooiende velden: kirro zérte ef kry jakâms;
(lett/fig): ~ naar (omzien naar): zerfare helkara {U};
(oppassen, opletten; voorzichtig zijn) kaftare {K}; kijk uit!: zerfe ef tiyns! (met de nadruk op kijken).

uitkijkpost:: (=wachtpost) putiy {C}; (met nadruk op uitkijken) pute-putiy {C}; (losse ~ in de buurt ve kasteel: in Zuid-Spok) déverân {C}.

uitkijktoren:: pute-agru {C}.

uitklappen:: (=uitvouwen) folte-mip {K}.

uitkleden:: nucere {K}; zich ~: nucere {Upr}.

uitknijpen:: (v tube) fâlmpe {K}; (v puist) zjôdele {K}.

uitkomen::

(komen uit iets/terechtkomen/arriveren) mip-arfine |mIparfine| {U}; toen ze de poort door waren, kwamen ze uit op de binnenplaats: zuf óps enn ef kaltân paše, óps mip-arfine kaf ef eâss (rs!); de steeg komt uit in de Kerkstraat: ef terf mip-arfine fesdu ef Korda-mirra; een pas uitgekomen kuikentje: eft ÿrô mip-arfinor striymâ; het ~; plaats waar iets uitkomt (lett): mip-arfinos |mIparfinos| {C}; hij komt het huis uit: do arfine cupp ef sért;
(verbinding/zicht hebben) de deur komt uit op de tuin: ef argerat ur ef arâbe eite wâlkân;
(=uitspruiten: v knop) mip-arfine |mIparfine| {U}, lâse {U}; doen ~ (doen uitlopen: v knop): lâsare {K}; de zon doet de knop ~, door de zon komt de knop uit: ef kôbo lâsare ef knô; het ~ van een knop (groei): drâk {C};
(v eieren) vûlke {U}; de eieren komen uit: ef tustus vûlke; een pas uitgekomen kuikentje: eft ÿrô mip-arfinor striymâ;
(bekend worden: v geheim ed) mip-arfine |mIparfine| {U};
(bekennen, durven zeggen) wuxare {K}; hij wil niet ~ voor zijn mening: do nert wuxaravy sener mefrâ;
(kloppen: v berekening/voorspelling) quanke {Upr}; de deling komt uit: ef parte-šômtos sen quanke;
(=verschijnen: v boek ed) cralove {U};
(in wedstrijd/kaartspel) lyde {U}; wie moet er ~?: lomp lyde?; ~ met troef/klaveren: ef lyde lef mipmerros/xejafa; hij komt uit voor het nationale elftal: do lyde furt ef aquonda alÿn;
(schikken/gelegen komen) fesðôrce |..stj..| {K}; jouw bezoek komt mij slecht uit: vilt quarderos nert fesðôrce gress; als het goed uitkomt (op een geschikt ogenblik): quistamentos {III}; slecht ~d (ongelegen): quÿfe {I}; slecht ~d ([zeer] ongelegen komend): quazjoðelira {I}; dat komt goed uit!: ef cârdôf melde!;
(rondkomen met: geld) embaraše {K}; het ~ (met geld): embarašos {A};
(afsteken tegen: v kleur ed) ~ tegen: kéte armt {U}.

uitkomst:: (ve som) kuntaros {C}; (=oplossing: v probleem, vraagstuk) hûchos {C}; (=afloop) mip-arfinos {A}; ~ bieden: arfine helkara hûchôsta.

uitlaatgas:: ~[sen]: mipðéare-gaza {S}.

uitlaatpijp:: (v auto) bôrât {C}.

uitlachen:: iemand ~ om iets: obezjerÿne rast kura flaju {K}.

uitladen:: (ontladen: v kar/schip) idelade {K}; (lossen: lett) idemule {K}; (v lading) ðobiyre-mip {K}; hij laadt de auto uit: do idemule ef oto; hij laadt de koffer uit: do ðobiyre-mip ef sviba; het ~ (v lading): ðobiyros-mip {C}.

uitlading:: (lossing: lett) idemulos {C}; (het uitladen v lading) ðobiyros-mip {C}.

uitlaten::

(niet aantrekken: v jas ed) kirture-ðÿm {K}; de zon schijnt, ik laat mijn jas uit: ef kôbo nÿle, gress kirture-ðÿm ef kas; »laten 1;
(v hond) bôrade {K; vdw= bôrâdâ}; het ~ (v hond): bôrât {C};
zich ~ (fig: uitspreken): chaquinde-mip {K}.

uitlating:: (=uiting: wat geuit wordt) wuxos {C}; (uitspraak) chaquindos-mip {C}.

uitleg:: (=toelichting/verklaring) pryÿllos {C}; (=uiteenzetting) bzagoos {C}; (=interpretatie) interpretašo {C}; verduidelijkende ~/verklaring: ÿrðaagiy {C}; ingewikkelde ~/verklaring van iets simpels: nótos {A}.

uitleggen::

(lett): (v loper) ûlfe {K}; het ~: ûlfos {C}; (v nauwe kleding) pâjoare {K};
(fig): (verklaren/toelichten) pryÿlle {K}; (=uiteenzetten) ~ aan: bzagoe ón {K}; (=interpreteren) interpretere |..ÿje| {K}.

uitlegging:: (verwijding: ook v nauwe kleding) pâjoaros {C}.

uitlenen:: ~ aan: spâke piti {K}.

uitleven:: zich ~ in (ongunstig): inðelke furt {U}.

uitleveren:: luftpâre-mip |lufp..| {K}.

uitlevering:: luftpâros-mip |lufp..| {C}.

uitlezen:: (tot het einde toe lezen) dÿfo-trempe {K}.

uitloggen:: (op een website) digi-mipende {K}.

uitlokken:: (alg) quâme {Krs}; (fig; v onrust ed) kafkette {K}; (fig; oproepen) arfine helkara; jouw houding lokt agressie uit: vilt wencatos arfine helkara agresy.

uitlokking:: (alg) quâmos {A}.

uitlopen::

(lett: tot het einde toe lopen) farte-mip {K}; hij loopt de straat geheel uit: do farte-mip pijâ ef mirra;
(langzaam snelheid verliezen) numpure {U};
(=uitkomen: v knop) lâse {U}; doen ~ (doen uitkomen: v knop): lâsare {K}; door de zon komt de knop uit: ef kôbo lâsare ef knô;
(=uitbotten: v gewas) wufare {K}; het ~ (uitbotting: v gewas): wufaros {C};
(=uitvloeien: v verf/make-up) fjapiyle {U}; uitgelopen verf: fjapiylos {S};
~ op (tot gevolg hebben: meestal iets vervelends): wufare tukst {U}; het liep uit op ruzie: ef wufaro tukst eft gurnus.

uitloper:: (v gebergte) léfšos {C}.

uitloten:: trekhore-tijâ {K}.

uitloting:: trekhoros-tijâ {C}.

uitloven:: tinpare {K}.

uitloving:: tinparos {C}.

uitmaken:: ~ voor: ÿrmunke fara {K}; niets ~ (niets geven): lôke {E}; het maakt niets uit dat je het boek vergeten hebt: tuex lufegos enn ef mimpit lôke; deel ~ van: kanase armt {Upr}.

uitmonden:: (v rivier) mipare {U}.

uitmonding:: (v rivier) miparat {C}.

uitmuntend:: tygtjaflectrelira {I}; (van klasse) klâsiy {I}; (=perfect) pijâ-riffor {I}.

uitneembaar:: (=demontabel) idemônteren {I}.

uitnodigen:: ~ [voor]: invóbe [ón] {K}; Petriy nodigt mij voor het feest uit: Petriy invóbe gress ón ef fenta; voor dat feest ben ik niet uitgenodigd: dena fenta nert invóbelitâ enn gress.

uitnodiging:: invóbos {A}; schriftelijke ~: invóbafiy {C}.

uitoefenen:: (v bedrijf/baan) ðâkele {K}; (=bekleden: functie) ufne {K; gst= uff}; ~ op (kracht/invloed ed): ufne armt {K; gst= uff}.

uitoefening:: (v bedrijf) ðâkelos {C}; (v functie ed) ufnos {C}; (fig: invloed) ufnos {A}; ~ op iets/iemand: ufnos armt flaju/rast.

uitpakken:: (lett) lakiysore {K}, flône {K}; het ~: lakiysoros {C}, flônos {C}; »nadelig; »voordelig.

uitpersen:: (=uitdrukken) skéše {K}; sóðe {K}.

uitpersing:: (lett: =uitdrukking) skéšos {C}; sóðos {C}.

uitproberen::

(testen: v nieuw product ed) trije {K; gst= trit}; ik probeer deze nieuwe tandpasta uit: gress trije dena kleter ynt-pâsta; ~ op: teste armt;
(kijken of iets/iemand bevalt) armtfersuge {K}; de school moet de nieuwe leraren ~: ef koles armtfersugât ef kleter gekkers; het ~: armtfersugos {A}; dat wat uitgeprobeerd wordt (probeersel): fatôða {C};
(ongunstig: kijken hoe ver je kunt gaan) krodane [beri/den] {K}; hij probeert het uit om de baas te spelen: do krodane beri nôzje sener envanos.

uitpuilen:: nâlmece {U}.

uitputten:: (=afmatten) ef vende fes klao; câmane {K} (dl= Tjemp/Plefô); dit werk put me uit/mat me af: gress vende fes klao pai dena ÿrôm.

uitputtend:: tukst ef zutter bôtmo.

uitputting:: klao-vendos {C}; van ~: fes klao-vendos.

uitrazen:: (=uitwoeden) idekasole {U}.

uitreiken:: ~ aan: armtkette-mip ón {K}.

uitreis:: tijâtupplip {C}.

uitrekenen:: kuntare {K}.

uitrekken:: (alg: langer maken) gvénare {K}; (v elastiek) olije {K; gst= olit}; (=strekken) gvéne {K}.

uitrekking:: (v elastiek) olijos {C}; (strekking) gvénos {C}.

uitrichten:: (=uitvoeren) manne {K; vdw= mann}; ~ tegen: ef manne tygtja.

uitrichting:: (=uitvoering) mannos {C}.

uitrijden:: (uit garage ed) mipufire {K}; (tot het einde toe rijden) ufire-mip {K}; ze rijden de straat geheel uit: óps ufire-mip pijâ ef mirra.

uitrit:: erfo {C}; (lett: uitweg) lumbâ-mirra {C}.

uitroeien:: jyvve'uke {K; vdw= jyvviy}; (geheel vernietigen) jyvve {K} (arch); (bij elkaar drijven/brengen en vervolgens ~/vernietigen v zieke dieren of mensen) zaare {K}.

uitroeiing:: jyvve'ukos {C}; (vernietiging, na eerst bij elkaar gedreven/verzameld te zijn) zaaros {C}.

uitroep:: (schreeuw) wuxupkos {C}.

uitroepen:: (lett: roepend uiten) wuxupke {K}; ~ tot: armtkimore fes {K}.

uitroeping:: armtkimoros {C}.

uitroepteken:: (!) rupke-ponto {C}.

uitrukken::

(lett: rukken uit) ryve-mip {K}; hij rukt de struik uit: do ryve-mip ef srialyotû; het ~ (lett): ryvos-mip {C};
(leger/brandweer ed) mipmerte {U}, zrârte {U}.

uitrukking:: (v leger/brandweer ed) mipmertos {C}, zrârtos {C}.

uitrusten::

(bijkomen/uitblazen) nâne {U}; het ~ (ontspanning): nânkos {C};
~ met (voorzien van): lâcÿrbare rifo {K}; het ~ (uitrusting): lâcÿrbaros {C}.

uitrusting:: (het uitrusten) lâcÿrbaros {C}; (toebehoren) tocÿrbattÿ {C}.

uitschakelen:: (lett: stroom/licht ed) kenke-mip {K}; (fig) mipjikate {K}.

uitschakeling:: (lett) kenkos-mip {C}; (fig) mipjikatos {A}.

uitscheiden:: (v vocht) njaare {K}; (lozen/spuien) njame {K; vdw= nja}; ~ met (=ophouden/stoppen met): stôpe ón {U}; ermee ~ (weigeren, kapot gaan): »verdommen.

uitscheiding:: (vocht dat uitgescheiden wordt) njamâs {C}; (lozing) njamos {C}.

uitschelden:: (ihb: scheldwoorden tegen iemand roepen) lajete {K}; (ihb: ongunstige/grove dingen over iemand zeggen: schelden op iemand) zaare {K}.

uitschiften:: (uitzoeken en afkeuren) pâšele {K}.

uitschot:: (=uitvaagsel) corqug {C}, râvviy {C}.

uitslaan:: (v vleugels ed) posare {K}.

uitslag:: (resultaat) njamos {C}; (eczeem) natriyc {S}.

uitslapen:: slape-mip {U}.

uitsloven:: zich ~ voor: miptreske ón {Upr}; zich [voor niets] ~: ef šote koffon ašas.

uitslover:: (overdreven hulpvaardig en attent persoon, alleen om bij onbekenden een goede indruk te maken) duh-ketter {C}.

uitsluiten:: (onmogelijk maken) idejénðe {K}; (er niet bij betrekken) šâmsÿrte {K}; ~ van: mipqurstoxe armt {K}; (niet in aanmerking nemen) eâre {K}.

uitsluitend:: (uitslúítend) cÿrstiy {I; [mv=enk]}.

uitsluiting:: (het onmogelijk-maken) idejénðos {A}; (niet mee laten doen) mipqurstoxos {A}.

uitsluitsel:: ÿumpajos {A}; ~ geven: ÿumpaje {U; gst= ÿumpat}.

uitsmijter:: (portier) argerat-gert {C} (afk= AG).

uitsnijden:: zjôdele {K}; (v vlees uit een [geroosterd] dier; ve gezwel ed) karrðe {K}.

uitspanning:: (met stallen) sérett {C}.

uitspansel:: (=hemelgewelf) pipavyros {C}.

uitsparen:: (=openlaten) tijâkirture {K}.

uitsparing:: (nis/opengelaten plek ed) tijâkirturos {C}.

uitspatting:: (fig) inðelk {C}.

uitspelen:: ~ tegen (fig): idemerre ón {K}.

uitspoken:: bae {K; gst= bat; vdw= bajet}.

uitspraak:: (=uitlating) chaquindos-mip {C}; (=gezegde) reppos {C}, mux {C}; (vonnis) baxeskaros {C}; (v taal) pronunset {C}; platte, onverzorgde ~: slûg {Cef}.

uitspreiden:: (alg) ûlfe {K}, rutôse {K}.

uitspreiding:: (alg) ûlfos {C}, rutôsos {C}.

uitspreken:: (fig: zich uitlaten) chaquinde-mip {K}; pronunsere |..ÿje| {K}; het vermoeden ~, dat ...: ef chaquinde ef vraboos, den ....

uitspuiten:: (=uitspuwen: v gas/vloeistof) bôrade {K; vdw= bôrâdâ}; het ~ (uitspuwing v gas/vloeistof): bôrados {C}.

uitspuwen:: (=uitbraken: v vuur/lava) kafierque-mip {K}; (=uitspuiten: v gas/vloeistof) bôrade {K; vdw= bôrâdâ}; het ~: kafierquos-mip {C}; bôrados {C}.

uitspuwing:: (v gas/vloeistof) bôrados {C}.

uitstaan:: (lett: =uitsteken) tâce {U}; (v kapitaal) qubre {Upr; gst= qupp}; (=verdragen) fesstune {K}; ik kan hem niet ~: gress pallefâle do.

uitstalkast:: cônsoll {C}.

uitstallen:: stetare {K}; het ~: stetos {C}.

uitstalling:: stetaros {C}; (uitgestalde voorwerpen) stett {C}; (het uitstallen) stetos {C}.

uitstap:: (het uitstappen) fistôros {C}.

uitstapje:: belt-tupplip {C}; (schoolreisje) tjerpiy {C} (pop).

uitstappen:: fistôre {U}; het ~ (uitstap): fistôros {C}.

uitstedig:: mipsÿrtiy {I}.

uitsteeksel:: quchos {C}.

uitsteken:: (lett: =uitstaan) tâce {U}, quche {U; gst= qucc}; (lett: =uithouden) ularâfe-mip {K}; het ~ (lett: het uithouden): ularâfos-mip {C}; ~ boven (fig): mipprabare hogorit {U}; de werkloosheid steekt boven het gemiddelde uit: ef ðÿmÿrômelde mipprabare hogorit ef miytjâiy.

uitstekend::

(uitstékend: OK, in orde) accarônt {I}; (uitermate) eðofiy {III; [mv=enk]}.
(úítstekend) quchelira {tdw}; »uitsteken

uitstel:: (respijt) miptrekkos {A}; (sprkw) ~ is geen afstel: ef miptrekkos nert melde ef mipreppos.

uitstellen:: ~ tot: miptrekke armt {K}.

uitsterven:: dode {U}.

uitsterving:: dodos {C}.

uitstralen:: (fig) strâle-mip {K}.

uitstrekken:: (alg) trâne {K}; (lett/fig) zich ~ tot (reiken tot): léfše {K}; zich ~ (v land): paqure {U}; zich ~ (afgebakend stukje land; plat dak ed): xole {U}; het zich ~ (afgebakend stukje land; plat dak ed): xolos {C}; het strekt zich uit van A tot B: ef léfše rempe A hiycce B (altijd rempe en hiycce; nooit trâk of resultatief).

uitstrekking:: (alg) trânos {C}; (het zich uitstrekken: afgebakend stukje land; plat dak ed) xolos {C}.

uitstromen:: (=wegstromen: v water) vendÿne {U}.

uitstrooien:: (alg) mipjiyxe {K}, jiyxe-mip {K}; het ~ (v zand ed): mipjiyxos {C}.

uitstrooiing:: (alg) mipjiyxos {C}.

uitstulpen:: (=stulpen) pvômpe {U}.

uitteren:: mipgâfje {K; gst= mipgâff; wst= mipgâf•}.

uittering:: mipgâfjos {C}.

uittocht:: (afreis) pratos {C}.

uittochten:: (door de tocht uitgaan: v vlam ed) pânte-mip {K}.

uittreden:: ~ uit: funte {K}.

uittreding:: funtos {C}; (parapsychologisch: ziel uit lichaam) mipjarros {A}.

uittrekken::

(v kies/spijker) zjôdele {K};
(=uitdoen: v kleren) trekke-mip {K}; het ~ (kleren): trekkos-mip {C}; we helpen hen hun jas ~ (we ontdoen hen van hun jas): kirro idelelde óps mip hift kasz;
(=lostornen: v rijgdraad) idecodre {K; gst= idecott}.

uittreksel:: (extract) dres-šovos {C}.

uitvaagsel:: (=uitschot) corqug {C}, râvviy {C}.

uitvaardigen:: reppe-mip {K}.

uitvaardiging:: reppos-mip {A}.

uitval:: (v haar) tijâgôlos {C}; (driftige uiting) tundos {C}; (het uitvallen: v stroom/machine/trein ed) kôlgta {C}.

uitvallen::

(v haar) tijâgôle {U};
~ tegen (plotseling in woede uitbarsten): tunde {K};
(v stroom/machine/trein ed) kôlgtae {U}; het ~ (uitval): kôlgta {C};
(niet meer meedoen: v voetballer/soldaat ed) mipblôfe |mipl..| {U}.

uitvalsbasis:: mûle-bas {C}.

uitvaren::

(lett: varen uit) njebope-mip {K}; het schip vaart [de haven] uit: ef karé njebope-mip [ef port];
(tekeergaan) ~ tegen iemand: fesdrôme rast {K}, veldefe rast {Kpr}; plotseling ~ tegen iemand: gâmpe {U}.

uitvaring:: (woede-uitbarsting) fesdrômos {C}.

uitvegen:: (=wissen) leste {K}; het ~: lestos {C}.

uitverkoop:: stovy-fort {C} (afk= st/fo).

uitverkopen:: póbare-mip {K}.

uitverkoren:: syl {I}; (neusje van de zalm) mynall-nurp {C}; (van de beste keuze; wat je het beste kunt kiezen) mip olegiy {A}; onze wijn is ~ (er is geen betere wijn dan de onze): kult sectâ melde mip olegiy.

uitvinden:: armtgvârce {K}.

uitvinder:: armtgvârcer {C}; armtgvârcatjen {C}.

uitvinding:: armtgvârcos {C}; (fig: vondst) minkedos {A}.

uitvissen:: (=uitzoeken) mippitste {K}; het ~: mippitstos {C}.

uitvloeien:: (=uitlopen: v verf/make-up) fjapiyle {U}; uitgevloeide verf: fjapiylos {S}.

uitvlucht:: (=schijnexcuus) toellerios {C}; (=smoesje) eft jelpjevor niyft (pop).

uitvoer::

(=export): (met nadruk op wat een land verlaat) ÿrfâšâm {C}; (met nadruk op wat een ander land binnengaat) fesquondaros {C}; de ~ van/uit Spokanië: ef ÿrfâšâm lÿ Spooksoliy; de ~ naar Europa: ef fesquondaros helkara Urapas;
(uitvoering: v plan, in de bouw; NIET op toneel) jikatos {C}; ten ~ brengen (presteren): jikate {K}.

uitvoerbaar:: uitvoerbaar||onuitvoerbaar: gremuh {Iid}; .

uitvoerder:: (in de bouw) jikater {C}; (executeur) mannatjen {C}; (toneel, ballet, concert) meggatjen {C}.

uitvoeren::

(maken/bouwen; v plan) xolare {K}; het ~ (iets bouwen of maken): xolaros {A};
(=exporteren) (met nadruk op wat een land verlaat) ÿrfâše {K}; (met nadruk op wat een ander land binnengaat) fesquondare {K};
(op voorwaarden, tegen betaling) âmée {K; gst= âmét; vdw= pâmé};
(=opvoeren: v toneel/ballet/concert ed) megge {K}; uitgevoerd worden (muziek, toneel ed): megge {Upr}; het stuk wordt morgen uitgevoerd: ef stû sen megge mas;
(=uitrichten) manne {K; vdw= mann}; »uitvoerbaar; »onuitvoerbaar.

uitvoerig:: mipÿrômelira {I}; (=uitgebreid) yr {I}.

uitvoering::

(het uitvoeren: iets bouwen of maken; v plan) xolaros {A};
(zoals iets uitgevoerd/vormgegeven is) pôlto {C}; een standaard~ en een luxe ~: eft xloeâ-pôlto ur eft lûx-ôc;
(v muziek: concert) kafnutos {C};
(=opvoering: v toneel/ballet/concert ed) kafzerfos {C}, megg {C};
(=uitrichting) mannos {C};

»uitvoer.

uitvoerrechten:: ÿrfâše-hóf {C}.

uitvouwen:: (=uitklappen) folte-mip {K}.

uitwaaien:: (door de wind uitgaan: v vlam ed) pollere-mip {K}.

uitwas:: (fig) lâs {C}.

uitwasemen:: ef kette wâst {C}.

uitwaseming:: wâst {C}.

uitwatering:: (het [doen] wegstromen: water uit een polder ed) vendÿnos {C}.

uitwateringssluis:: knurfeltsluše {C}.

uitweg:: (lett: uitrit) lumbâ-mirra {C}; (fig) lumbâ {C}.

uitweiden:: ~ over (fig): utfine {K}.

uitweiding:: (waarover uitgeweid wordt) utfiner {C}; (fig) utfinos {C}.

uitwendig:: (=uiterlijk) mipter {I}; (=extern) eksterm {I}.

uitwerken::

(in bijzonderheden bewerken: v plan/ontwerp ed) mipÿrôme {K};
(effect/uitwerking hebben: v medicijn ed) mipbautoe |mipa..| {Upr};
(geen effect/kracht meer hebben: v accu/medicijn ed) iniyfte {U}; het vlooienbandje begint uit te werken: ef flô-bent iniyfte.

uitwerking::

(iets dat in bijzonderheden bewerkt is; het bewerken in bijzonderheden: v plan/ontwerp ed) mipÿrômos {C}; pôlto {C};
(effect/werking) mipbautoos |mipa..| {C}; (werking) efektos {C}; ~ hebben (v medicijn): mipbautoe |mipa..| {Upr}; (v maatregel/medicijn) efekte {U}; ~ hebbend (werkzaam): mipÿrômiy {I}; (effectief) ludi {I}.

uitwerpen:: sle {K; gst= slet; vdw= sleiy}; de netten ~ (visser): qundrée {U}.

uitwerping:: slos {C}.

uitwerpselen:: mipsivvos {S}.

uitwijken:: (=opzijgaan) ~ [voor]: wygce [furt] {U}; (=vluchten van/uit) wygcare {K}.

uitwijzen:: (uit land) slare {K}; (=aantonen: vrnl wetenschappelijk) prove {K}.

uitwijzing:: (uit land) slaros {C}.

uitwisselen:: ÿrnôfte {K}; ~ tegen: ocirre ón {K} (ón is dt/vz).

uitwisseling:: ocirros {A}; ÿrnôftos {C}.

uitwoeden:: (=uitrazen) idekasole {U}.

uitwrijven:: gleche-mip {K}; zich de ogen ~ (fig): ef lâgleche ef eits.

uitwringen:: rekke-mip {K}.

uitzenden:: (radio/tv) strâle {K}; (met een opdracht, meestal naar het buitenland) zâlbixafolle {K}.

uitzending:: (radio/tv) strâlos {C}; (met een opdracht, meestal naar het buitenland) zâlbixafollos {C}.

uitzendkracht:: (tijdelijke werkkracht) nefÿrômer = suÿrômer {C}.

uitzet:: (voor baby) tolâpiyÿ {C}; (voor bruid) tosproktoÿ {C}.

uitzetten:: (uit huis ed) slare {K}; (=uitdijen) rutre-mip {U; gst= rutt-mip}.

uitzetting::

(het uitzetten/verwijderen: uit huis ed) slaros {C};
(=uitdijing) rutros-mip {C};
uitzetting||inkrimping: wiyrk {Cid}; .

uitzettingscoëfficiënt:: wiyrk-tufriffer {C}.

uitzicht:: stjôft |stôft| {C}; zerfos {C}; een ~ op iets: eft zerfos tukst flaju; een ~ hebben op: zerfe tukst {U}; vanaf de boulevard heb je ~ op de oude vissershaven: ef pola zerfe tukst ef liftkar ebesport; het raam heeft ~ (ziet uit) op de tuin: ef miflif zerfe tukst ef arâbe.

uitzichtpunt:: stjôftos |stôftos| {C}; zie ook Uitzichtpunten in .

uitzien::

(tot het einde toe zien) dÿfo-zerfe {K}; ik wil deze verschrikkelijke film niet ~: gress nert dÿfo-zerfavy dena woniyngo omâstây;
~ naar (fig): ture {K};
~ op (venster): zerfe tukst {U}; het raam ziet uit op de tuin: ef miflif zerfe tukst ef arâbe = ef miflif ur ef arâbe eite wâlkân.

uitzoeken:: (=uitvissen) mippitste {K}; (=schiften) mipcolye {K}; het ~ (uitvissing): mippitstos {C}; het ~ (schifting): mipcolyos {C}; ~ en afkeuren (uitschiften): pâšele {K}; je zoekt het zelf maar uit: (sprkw) tu quâste sener ðÿr geffy.

uitzonderen:: tvoke {K}; šâmse {K} (arch); het ~ (uitzondering): tvokos {C}.

uitzondering:: (het uitzonderen) tvokos {C}; een ~ maken voor: ef riffe eft tvokos furt; (wat uitgezonderd is) tvoka {Aef}; met ~ van (behalve): tvokatiy {VZ2n/VG} (schr) (betrekking); u moet elke maand betalen, met ~ van mei: gÿrs kaftât jadâk hertel tvokatiy ef mai (schr); de voetballers met ~ van de keeper dragen een geel shirt: ef bâlmerrs tvokatiy ef coler ÿtine goe kolazlebas (schr); een ~ op iets: eft tvokos ón flaju (ón is vz).

uitzonderlijk:: tvoka {I}; furt tvokos; het ~e plan: ef furt tvokos arpinzol.

ultiem:: (=uiteindelijk) dÿfygcâ {I}.

ultimatum:: ûltimatym {C}.

ultraviolet:: ultra-bârÿr {I}.

umlaut:: (zoals in het Duits) vokel-graros {C} (afk= VG).

unaniem:: (zonder tegenstemmen) full-nûmpor {I}.

unie:: ûn {C}; (=verbond) rófto {C}.

uniek:: (enig) buchâ {I}.

uniform:: uniform {C}; (=tenue) blohelbos {C}; iemand in een ~: rast armt/lef eft uniform.

universeel:: universela {I}; ~ zijn (allesomvattend zijn): luftkoldre |lufk..| {K; gst= luftkolt; wst= luftkold•}.

universitair:: universiterr {I}.

universiteit:: universitiy {C}; (dependance ervan) suuniversitiy {C}; zie ook Universiteiten in .

uploaden:: preiplade {K}.

up-to-date:: ralsompiy {I}; ~ maken (bijwerken v gegeven/archief/encyclopedie ed) fort-edite {K}.

Uranus:: Uranes {N}.

urenlang:: zurtsot {I}.

urgent:: tramm {I}.

urn:: (vrnl voor de as ve dode) rôgt {C}.

urnenhuis:: (=urnenkelder: bij crematorium, in Erg-kerk) torôgtÿ {C}.

urnenkelder:: (=urnenhuis: bij crematorium, in Erg-kerk) torôgtÿ {C}.

urologie:: urolôiy {C}.

ursuline:: (vrw lid v RK kloosterorde) ursulina {C; mv= ursulinas}.

Uruguay:: Uruquiy {G}.

Uruguees::

(zn: bewoner) Uruquo {Cef};
(bv) uruquiy {IIef; mv=enk}; Uruguese vrouw: Uruqua {Cef}.

USSR:: Sošalistise Sovjet-Republicâ-Ûn {G} (afk= SSRÛ).

uur::

(tijdsaanduiding) zurt {C; mv=enk}; het is drie ~: ef melde dur zurt (afk= 3z00); ef kloppa rafane/kette dur zurt (arch); ef kloppa šove dur zurt (dl= Liftka); het is drie ~ tien (tien over drie): ef melde dur zurt ur main (afk= 3z10); precies om drie ~ = om precies drie ~: kest/armt bloirâ dur zurt;
(tijdsduur) zurtarr {C; mv=enk} (afk= zrr); ik heb twee uur gewacht: gress quÿo lóf perdÿr zurtarr; te elfder ure: fes ef lÿn zurtarr; van ~ tot ~: ja zurtarrs.

uurdeel:: (kwartier, minuut, seconde enz) zurtarr-kanas {C}.

uurloon:: zurt-wagy {C}; voor een ~ van 100 herco: furt eft zurt-wagy rifo 100 herco.

uurwerk:: totrôchâÿ {C}; (=klok) kloppa {C}.

uw::

(2enk/mv-bel) gert {BZ}; (reflexief enk) sener {BZ}, (reflexief mv) sener {BZ}, seners {BZ} (arch) (met [deel v] zinskern als antecedent); ik lees ~ boek: gress trempe gert mimpit; u leest ~ [eigen] boek: gÿrs trempe sener[s] mimpit; u moet thuisblijven omdat ~ moeder ziek is: gÿrs tintât/tintûs fesért, janof sener[s] sientur kinure;
(nominalisatie) (2enk) gertiy {Cef; mv=enk}; (2mv) gerreiy {Cef; mv=enk}; (reflexief enk) seniy {Cef; mv=enk}; (reflexief mv) seniy {Cef; mv=enk}, sensiy {Cef; mv=enk} (arch); de/het ~e; die/dat van u: ef gertiy/gerreiy; ef seniy; mijn boeken en de ~e: kost mimpits ur ef gertiy/gerreiy; ik lees mijn boek en u leest het ~e: gress trempe sener mimpit ur gÿrs paine ef seniy/sensiy; u denkt er het ~e van: gÿrs miype ef seniy;
(samentrekking) ~ ene: gert ére = gerté {BZ}; (als slechts 1 exemplaar bedoeld wordt ve lichaamsdeel/orgaan/kledingstuk waarvan we er meer dan 1 bezitten:) hij knijpt in ~ [ene] arm: do chiype armt gert ére milâ = do chiype armt gerté milâ.

uzelf:: »u B.