Grammatica van het Spokaans

•  Home 
•  Inhoud 
•  Registers & Referenties 
•  Woordenboek 
•  SPARC 
•  Taalmenu 

30. Meervoud van nominale elementen √

Dit hoofdstuk is onderverdeeld in vier secties:

1. Meervoud van concrete en semi-concrete substantieven
2. Meervoud van abstracte substantieven (vanaf § 30.38)
3. Bijzondere meervoudsvormen (vanaf § 30.46)
4. Meervoud van niet-substantieven (vanaf § 30.54)

30.2   ad § 30.1   A. Meervoud van (semi-)concrete substantieven

Als we het over concr.subst.n (§ 20.2–3) hebben, worden impliciet ook de semi-concr.subst.n (§ 20.6) bedoeld, tenzij deze expliciet uitgesloten worden. Het meervoud van concr.subst.n kan op drie manieren gevormd worden:

1. volgens de hoofdregel (vanaf § 30.3)
2. volgens secundaire regels (vanaf § 30.6)
3. op onregelmatige wijze (vanaf § 30.16)

30.3   ad § 30.2   a. Meervoudsvorming volgens de hoofdregel

De basis van de hoofdregel luidt: het meervoud wordt gevormd door het suffix -s. Dit geldt, tenzij anders bepaald, voor alle concr.subst.n, of ze nu een samenstelling zijn of niet. Bijvoorbeeld:

In een aantal gevallen is het meervoudssuffix -s om fonologische redenen onmogelijk, en wel als het enkelvoud van een substantief eindigt op een sibilant (x, s) of op een h. Daarom heeft de hoofdregel niet alleen een basis, maar ook een uitbouw met een aantal -s-vervangende suffixen. De complete hoofdregel met basis en uitbouw is in Blok 30.5 samengevat.

30.5

30.6   ad § 30.2   b. Meervoudsvorming volgens secundaire regels

Bij een aantal groepen van substantieven wijkt de meervoudsvorming van de hoofdregel (Blok 30.5) af. Deze afwijkende groepen zijn herkenbaar aan de volgende suffixen:

Het meervoud van de substantieven die op deze suffixen eindigen wordt volgens secundaire regels gevormd.

30.7   ad § 30.6   1. -os

Concr.subst.n die d.m.v. het grammaticale suffix -os van een werkwoord zijn afgeleid krijgen in het meervoud -ôsta (i.p.v. -os):

30.8

Opmerking 1: Diverse substantieven eindigen op de letters os zonder dat hier van een grammaticaal suffix sprake is. In § 22.4 is hierop reeds de aandacht gevestigd in het geval van keltos (boerin). Alle concr.subst.n die "toevallig" op os eindigen, schikken zich naar de hoofdregel in Blok 30.5, wat inhoudt dat hun meervoud -osz wordt, bijvoorbeeld:

Opmerking 2: Een groot aantal leenwoorden eindigt op de letters os (meestal als deel van -grafos of -fonos). Ook deze volgen de hoofdregel:

Toen dergelijke woorden tezamen met de bijbehorende techniek in de negentiende eeuw hun intrede in het Spokaanse taalgebied maakten, werd aanvankelijk het meervoudssuffix -ôsta gebruikt:

Omstreeks 1910 is deze onlogische meervoudsvorming vervangen door de productieve hoofdregel.

Concr.subst.n die met het grammaticale suffix -ašo van een uit het Latijn stammend woord zijn afgeleid krijgen in het meervoud -aša (i.p.v. -ašo). Bijvoorbeeld:

30.11

Echter, in populair en modern taalgebruik wordt het meervoud van de Latijnse woorden op -ašo vaak volgens de hoofdregel gevormd:

Deze verschuiving van secundaire regel naar hoofdregel is te vergelijken met wat er begin twintigste eeuw met de leenwoorden op -grafos en -fonos gebeurd is (§ 30.9). Uit de populaire meervoudsvormen ôrganisašos, riskašos en dergelijke ontstaan in onverzorgde spreektaal soms stapelvormen als ôrganisašôsta of riskašôsta, omdat de uitgang os niet als meervoud geïnterpreteerd wordt maar als grammaticaal suffix, zodat de secundaire regel uit § 30.7 ten overvloede toegepast wordt. Uit een sociolinguïstisch onderzoek van Dercs-Heenôše (1974) blijkt dat dergelijke (en ook nog andere) stapelvormen opvallend frequent onder de arbeidersbevolking in de grote steden van West-Berref aangetroffen worden.

30.12   ad § 30.6   3. -a (vr.)

Concr.subst.n die met het feminiserende suffix -a van een mannelijke persoons- of diernaam zijn afgeleid krijgen in het meervoud -ÿ (i.p.v. -a):

Dergelijke vrouwelijke vormen komen bij semi-concr.subst.n niet voor.

De secundaire regel met het suffix -ÿ geldt alleen bij vrouwelijke substantieven die met het productieve suffix -a gevormd zijn. Alle andere feminiserende suffixen zijn improductief en hierbij wordt het meervoud volgens de hoofdregel gevormd (ook al kan een improductief suffix op a eindigen!). Bovendien mag het vr.subst. geen basiselement van een onscheid.samst. zijn. Bijvoorbeeld:

Concr.subst.n die uit het Frans ontleend zijn en oorspronkelijk op -age eindigden, eindigen in het Spokaans op -a en krijgen in het meervoud -es (achter de -a):1

Aan Blok 30.5 kan nu een nieuw Blok toegevoegd worden, waarvan de toepassing voorrang heeft boven die van Blok 30.5 (m.a.w. als een meervoud niet gevormd kan worden met Blok 30.15, dan wordt het gevormd met Blok 30.5; Blok 30.15 "verdringt" dus Blok 30.5):

30.16   ad § 30.2   c. Onregelmatige meervoudsvorming

De hoofdregel in Blok 30.5 wordt in principe toegepast op alle concr.subst.n die niet volgens de secundaire regels in Blok 30.15 gepluraliseerd worden. Er zijn echter uitzonderingen. Een aanzienlijke groep (meer dan 300) concr.subst.n wordt volgens improductieve regels gepluraliseerd en alleen woordenboeken of de officiële Plurullramâ ur Resultateffôc ('Pluralis- en Resultatieflijst', kortweg PuR) kunnen uitsluitsel geven welke substantieven dit zijn en hoe de meervouden hiervan gevormd worden. Wij volstaan hier met het aanstippen van een aantal veelvoorkomende mogelijkheden van onregelmatige meervoudsvorming. In Appendix 190 zijn de belangrijkste onregelmatige meervouden opgenomen.

30.17

Improductief meervoudssuffix -a:

Er zijn ongeveer 35 substantieven die in het meervoud -a krijgen.

Improductief meervoudssuffix -e tezamen met een pira op de laatste vocaal (zie ook § 10.17):

Er zijn ongeveer 60 substantieven die in het meervoud -e + pira krijgen.

Improductief meervoudsprefix o-:

Een stuk of 10 substantieven krijgen o-. Dit zijn woorden die in de 16e en 17e eeuw uit het Pegrevisch ontleend zijn. Het prefix o- is feitelijk een Pegrevisch lidwoord voor meervoudige substantieven. Het substantief zelf krijgt in het Pegrevisch geen meervoudssuffix als het reeds door een meervoudig lidwoord voorafgegaan wordt.

30.20

Improductief meervoudsprefix ûr-:

Slechts 4 substantieven krijgen ûr-. Dit is een variant van het Pegrevische lidwoord o-, zoals besproken in de vorige paragraaf.

Deletie van het prefix cÿr- en eventueel wijziging in de resterende stam:

Cÿr-deletie komt bij ongeveer 10 substantieven voor. Oorspronkelijk vormde het prefix cÿr- een collectief bij substantieven waarvan de meervoudsvorm gelijk was aan de enkelvoudsvorm. De geprefigeerde collectiefvorm heeft de enkelvoudsfunctie overgenomen en de oorspronkelijke stamvorm heeft tegenwoordig uitsluitend een meervoudige betekenis.

30.22

Vocaalwisseling:

Vocaalwisseling komt in ongeveer 15 substantieven voor; de meeste hiervan zijn monosyllabisch.

Willekeurig meervoudssuffix:

Ongeveer 25 substantieven krijgen een willekeurig suffix.

Suffigering + vocaalwisseling:

De schijnbaar willekeurige suffigering (eventueel met vocaalwisseling) zoals in deze en de vorige paragraaf genoemd, komt dikwijls voor bij leenwoorden uit het Pegrevisch en Garosisch waarbij ook de in deze talen gebruikelijke meervoudsvorm is overgenomen. Dit is bij ruim 25 woorden het geval.

30.25

Reduplicatie:

Alleen bij deze 3 substantieven is de geredupliceerde vorm het meervoud geworden. Zie verder § 21.23–25.

30.26

Enkelvoud en meervoud komen van verschillende nominale wortels:

Meervoudsvorming met verschillende nominale wortels komt bij een stuk of 5 substantieven voor.

Suffigering + consonantwisseling (soms tevens vocaalwisseling):

Er zijn ongeveer 30 substantieven waarvan de meervoudsvorming buiten elke systematiek valt, al zijn de meeste onsystematische meervoudsvormingen wel verklaarbaar. Zo was lûnters twee eeuwen geleden nog het meervoud van lûnter. Toen dit meervoud zich tot enkelvoud ging ontwikkelen (en het oorspronkelijke enkelvoud verdween) was er behoefte aan een nieuwe meervoudsvorm, en hiervoor ging de oorspronkelijk onscheid.samst. lûnteori (lett. "lûnter-bundel") dienen. Ook in de meervoudsvorm elbori zie we een samenstelling met jori (bundel). We kunnen ons voorstellen dat het hier oorspronkelijk om (rechte) twijgjes ging die als een bundeltje waren samengebonden (bedoeld om een openhaard aan te steken).

30.28

Substantieven die op ss eindigen hebben altijd een onregelmatig meervoud. Dit is de enige groep substantieven waarbij men zeker weet dat de meervoudsvorming buiten elk regelsysteem valt. Er zijn ongeveer 30 substantieven op ss, maar dit aantal kan toenemen omdat ook nieuwe leenwoorden op deze klank kunnen eindigen. Bij een stuk of 10 substantieven op ss wordt het meervoud met het suffix -es gevormd, waarbij ss in sommige gevallen verenkelt tot s. Het suffix -es lijkt de gangbare meervoudsvorming voor alle nieuwe leenwoorden op ss te zijn. Bijvoorbeeld:

30.29

Bij een stuk of 8 substantieven op ss wordt het meervoud gevormd met het suffix -a (of als variant: -ta), waarbij ss eventueel verenkelt tot s:

30.30

Bij 4 substantieven op ss wordt het meervoud gevormd met het suffix -e. Hierbij verenkelt ss tot š. Als ss in tact blijft, wordt een pira toegevoegd en is er sprake van de meervoudsvorming volgens § 30.18:

Ten slotte zijn er nog 3 substantieven op ss met een geheel afwijkende meervoudsvorm:

Definitie: onder "onscheid.samst." verstaan we in de volgende paragrafen een samenstelling waarvan het basiselement een concr.subst. is. Aan dit basiselement is op onscheidbare wijze minstens één sub-element gehecht dat zowel een woord als een lexicaal affix kan zijn. In § 20.42 en § 21.19 zijn voorbeelden te vinden waarbij het sub-element een woord is; in § 21.3–6 zijn voorbeelden te vinden waarbij het sub-element een lexicaal affix is.
Alle substantieven die een onregelmatig meervoud hebben, maar niet op ss eindigen, (§ 30.16–27) krijgen hiervoor in de plaats een regelmatig meervoud (Blok 30.5) als zij basiselement van een onscheid.samst. worden. Deze regel wordt de "eliminatieregel" genoemd.1 Bijvoorbeeld:

De onregelmatige meervoudsvorm van substantieven op ss blijft ook in onscheid.samst.n behouden; vergelijk ook § 30.28–31:

Vooral in journalistiek taalgebruik komen we wel een regelmatig meervoud van een onscheid.samst. op ss tegen:

Echter, wanneer het meervoud met -es is gevormd, wordt het regelmatige suffix -z niet gebruikt (want -es wordt al als min of meer "regelmatig" gevoeld):

Reeds in § 30.13 is aangestipt dat de secundaire meervoudsregel: feminiserende -a wordt -ÿ, plaats maakt voor de hoofdregel als een vr.subst. op -a basiselement wordt van een onscheid.samst.:

Tot omstreeks 1960 bleef de -ÿ-vorm in onscheid.samst.n echter behouden. Vergelijk:

Dergelijke vormen doen tegenwoordig archaïsch aan, behalve als de onscheid.samst. een sterk gelexicaliseerd karakter heeft, bijvoorbeeld:

Het Engelse leenwoord quizz (quiz) (spreek uit [kúwi:s]) kent alleen het meervoud quizzt (spreek uit [kúwi:st] of [kúwi:sT]), ook al is het een basiselement in een onscheid.samst.:

30.36

Jabâr (koning) heeft twee meervoudsvormen, een regelmatige (jabârs) en een onregelmatige (jabâra). De regelmatige vorm wordt gebruikt voor koningen (en eventueel koninginnen) die nog in leven zijn (of voor een aantal koningen/koninginnen van wie er minstens één nog in leven is); de onregelmatige meervoudsvorm geldt voor overleden en hypothetische koningen/koninginnen. Vergelijk:1

Opmerking: jabâr wordt nooit voor Spokanische koningen gebruikt. Een Spokanische koning heet altijd kindis (meervoud kindisz), en een Spokanische koningin heet kindista (meervoud kindistas).

In onscheid.samst.n komt het meervoudssuffix achteraan de hele vorm:

In scheid.samst.n blijft het meervoudssuffix achter het basiselement:

Bovendien blijft in een scheid.samst. een onregelmatige meervoudsvorm behouden:

Maar in een onscheid.samst. wordt het meervoud regelmatig:

Vergelijk ook § 30.32 voetnoot 3.

30.38   ad § 30.1   B. Meervoud van abstracte substantieven

Het meervoud van abstr.subst.n (§ 20.2 en § 20.4) wordt bepaald door het grammaticale suffix waarop het substantief eindigt. We moeten daarom de volgende groepen van abstr.subst.n onderscheiden:

1. abstr.subst.n op -os (afleiding van werkwoorden; § 20.18), zie § 30.39
2. abstr.subst.n op -iy of -er (afleiding van additieven; § 20.35–36), zie § 30.40–41
3. abstr.subst.n die dezelfde vorm hebben als een additief, m.a.w. een Ø-suffix (§ 20.50), zie § 30.42–43

30.39   ad § 30.38   a. Abstracte substantieven op -os

Abstr.subst.n die met het grammaticale suffix -os van een werkwoord zijn afgeleid, krijgen in het meervoud -z (achter -os):

De uitgang sz wordt uitgesproken als [sT] en verschilt daarmee niet van -sz bij concr.subst.n (Blok 30.5).

Abstr.subst.n die met de grammaticale suffixen -iy of -er van een additief zijn afgeleid, hebben een ongemarkeerde meervoudsvorm, oftewel het meervoud is gelijk aan het enkelvoud:

Het Nederlands heeft niet altijd de mogelijkheid om een abstr.subst. in het meervoud te zetten. Dat het Spokaans hier soepeler mee moet zijn, blijkt in § 31.21.

30.41

Of een abstr.subst. op -iy of -er als enkelvoudig dan wel als meervoudig geïnterpreteerd moet worden blijkt dikwijls uit een bijbehorend element dat wél voor het meervoud gemarkeerd wordt, zoals een voornaamwoord, lidwoord, additief of modaal suffix van het werkwoord, bijvoorbeeld:

30.42   ad § 30.38   c. Abstracte substantieven gelijk aan additief

Abstr.subst.n die dezelfde vorm hebben als een additief krijgen in het meervoud -s, ook al eindigt dit substantief op -iy of -er:

30.43

In een aantal gevallen is het meervoudssuffix -s om fonologische redenen onmogelijk, namelijk als de enkelvoudsvorm van een abstr.subst. op een sibilant (x, s) of een h eindigt. In dat geval wordt de -s door -es vervangen. Bijvoorbeeld:

Vergelijk ook de hoofdregel voor het meervoud van concr.subst.n in Blok 30.5.

30.44

Er zijn slechts 2 abstr.subst.n met een onregelmatige meervoudsvorm:

30.45

Evenals bij concr.subst.n wordt ook het meervoud van de twee abstr.subst.n uit de vorige paragraaf regelmatig als ze het basiselement in een onscheid.samst. worden. Bijvoorbeeld:

Zie ook § 30.32–37.

30.46   ad § 30.1   C. Bijzondere meervoudsvormen

Het Spokaans kent een aantal substantieven en eigennamen die alleen in het meervoud verschijnen, de zogenoemde pluralia tantum (zie ook § 22.8). Bijvoorbeeld:

Een aantal substantieven hebben weliswaar een oorspronkelijke meervoudsvorm, maar zij gedragen zich als een stoff.subst. Bijvoorbeeld:

Ook zijn er substantieven waarvan de tegenwoordige enkelvoudsvorm in het Oudspokaans nog een meervoud was. Deze meervoudsvorm wordt als zodanig niet meer geïnterpreteerd, met als gevolg dat er een nieuw meervoud ontstaan is. Deze stapelvormen zijn dikwijls onregelmatig. Bijvoorbeeld:

Het Spokaans dat langs de Zuidkust van Berref (Zverosta-kust) gesproken wordt, is sterk beïnvloed door het Zverostaïsch, het dialect dat in deze streek een belangrijke rol naast de officiële landstaal Spokaans vervult.
Het meest in het oog springende fenomeen van deze beïnvloeding is de meervoudsvorming waarbij nauwelijks gebruikgemaakt wordt van de in dit hoofdstuk behandelde suffixen, maar die met reduplicatie (§ 21.23–25) tot uitdrukking komt.

30.50

In plaats van de gebruikelijke meervoudsvormen in kolom A vinden we met name in de spreektaal langs de Zverosta-kust de geredupliceerde vormen uit kolom B. In de schrijftaal komen deze geredupliceerde vormen slechts incidenteel voor, maar er zijn periodes aan te wijzen waarin een toenemende voorkeur voor deze dialectische variant bestond, zoals in de laat 19e-eeuwse en vroeg 20e-eeuwse literatuur.

De elders in het Spokaanse taalgebied onregelmatige vormen mipperper (zuilen; kolommen), crôgtutu (kerkbanken) en verresres (weeldes) (§ 30.25) zijn langs de Zverosta-kust dus regelmatig, met als gevolg dat deze vormen ook in een onscheid.samst. behouden blijven (§ 30.32):

30.52

Als reduplicatie voor de meervoudsvorming gebruikt wordt, moet de oorspronkelijke betekenis van een geredupliceerd substantief ('rij; reeks; herhaling' ed., zie § 64.53) omschreven worden:

30.53

Het gebruik van de reduplicatie voor het meervoud heeft nog een opvallende consequentie, want nu er bij de meervoudsvorming geen onderscheid meer gemaakt wordt tussen CONCREET en ABSTRACT (vergelijk blaffafos in § 30.50), is dit onderscheid ook op andere gebieden verdwenen. Zo maken de meeste dialectsprekers langs de Zverosta-kust geen onderscheid meer tussen de aanwijzende voornaamwoorden mittof (bij concr.subst.n) en kâ (bij abstr.subst.n): alle substantieven krijgen kâ (dit, deze) (zie § 52.6), of tussen de betrekkelijke voornaamwoorden té (CONCR.) en sem (ABSTR.): aan alle substantieven wordt gerefereerd met té (dat, die) (zie § 124.3 voetnoot 1).

30.54   ad § 30.1   D. Meervoud van niet-substantieven

Achtereenvolgens worden behandeld:

1. afkortingen en letterwoorden (§ 30.55–57)
2. leestekens, letters, symbolen en cijfers (§ 30.58–60)
3. eigennamen (§ 30.61)
4. nominale affixen (§ 30.62–71)

De meervoudsvorming van alle niet-substantieven (behalve nominale affixen) geschiedt met het suffix -s, of met -es als het niet-substantief eindigt op een sibilant (x, s) of op een h. Dit is dus dezelfde regel als die welke geldt voor abstr.subst.n met dezelfde vorm als een additief (§ 30.42–43).
De meervoudsvorming van nominale affixen is in principe analoog aan die van concr.subst.n.

30.55   ad § 30.54   a. Afkortingen en letterwoorden

Afkortingen en letterwoorden zijn reeds besproken in § 21.39.
De meervoudsvorm van een afkorting (waarbij de letters elk apart uitgesproken worden) is gelijk aan het meervoud van de laatste letter. Bijvoorbeeld:

De meervoudsvorm van een letterwoord (een reeks afkortingsletters die samen als één woord uitgesproken worden) wordt bepaald door de laatste klank in dat woord. Bijvoorbeeld:

Het verschil tussen de meervoudsvorm van een afkorting (met apart uitgesproken letters) en de meervoudsvorm van een letterwoord blijkt goed uit:

Zodra een letterwoord het karakter van een "echt" substantief krijgt (§ 20.47–48 en § 21.38) geldt ook de hoofdregel van de meervoudsvorming volgens Blok 30.5. Vergelijk:

Zoals reeds in § 21.37–39 besproken, kunnen letters, cijfers, leestekens en andere symbolen op twee manieren geschreven worden:

1. als naam ("drie", "vraagteken", "šet")
2. als teken ("3", "?", "š")

30.59   ad § 30.58   1. Als naam

Voluit geschreven namen van letters gedragen zich bij de meervoudsvorming als een abstr.subst. met dezelfde vorm als een additief (zie § 30.42–43). De suffixen -s en -es worden dus zonder filâsto aan het woord gehecht. Bijvoorbeeld:

Voluit geschreven namen van cijfers, leestekens en andere symbolen (behalve letters) worden als een concr.subst. volgens de hoofdregel van Blok 30.5 gepluraliseerd. Bijvoorbeeld:

Let op: plûs 'plusteken (+)' heeft het onregelmatige meervoud plûses (plustekens; plussen) en sluit zich dus eigenlijk aan bij de meervoudsregel voor letters.

30.60   ad § 30.58   2. Als teken

Bij tekens wordt het meervoudssuffix met een filâsto aangehecht en welk suffix er gebruikt wordt, wordt bepaald door de regels die bij het voluit schrijven gelden. Vergelijk de voorbeelden uit § 30.59 met:

30.61   ad § 30.54   c. Eigennamen

Eigennamen zijn reeds besproken in § 21.41–42.
Meervoudsvormen van eigennamen komen hoofdzakelijk in de spreektaal voor. Bij het schrijven ervan komt er een filâsto tussen eigennaam en affix. Bijvoorbeeld:

In de schrijftaal wordt de voorkeur aan een omschrijving gegeven, zoals:

We maken hier onderscheid tussen

1. nominale suffixen (§ 30.63–65)
2. nominale prefixen (§ 30.66–71)

30.63   ad § 30.62   1. Nominale suffixen

Nominale suffixen zijn besproken in § 21.27–30. Het zijn feitelijk concr.subst.n die alleen in een onscheid.samst. kunnen optreden, en daarin het basiselement vormen. Het meervoud van dergelijke samenstellingen is afhankelijk van de vorm van het nominale suffix, en wordt gevormd met de hoofdregel (basis en uitbouw) uit Blok 30.5.1 Bijvoorbeeld:

Er zijn enkele nominale suffixen met een onregelmatig meervoud: zij krijgen het improductieve suffix -e met een pira (zie ook § 30.18). De twee bekendste voorbeelden zijn:

Merk op dat de eliminatieregel, die zegt dat een onregelmatige meervoudsvorm in een onscheid.samst. door een regelmatige vorm vervangen moet worden (§ 30.32), in het geval van nominale suffixen niet opgaat.
Zou de eliminatieregel ook gelden voor nominale suffixen met een onregelmatig meervoud, dan zouden er in het geheel geen nominale suffixen met een onregelmatige meervoudsvorm bestaan, immers: een nominaal suffix kan per definitie alleen maar in een onscheid.samst. voorkomen.

30.65

De eliminatieregel treedt echter wel in werking indien een onscheid.samst. met een nominaal suffix als basiselement op haar beurt deel van een samst. gaat worden:

Als een nominaal suffix achter een reeds bestaande onscheid.samst. geplaatst wordt, blijft het onregelmatige meervoud echter behouden:

30.66   ad § 30.62   2. Nominale prefixen

Nominale prefixen zijn behandeld in § 21.27–29.
Daar nominale prefixen per definitie gevolgd worden door een onscheidbaar aangehecht sub-element, volgt het meervoudssuffix dat hypothetisch bij het prefix hoort, altijd achter het sub-element. Het heeft daarom geen zin om bij dergelijke prefixen een uitbouw van de hoofdregel of een onregelmatige pluralisering aan te nemen. Of in concreto: het heeft geen zin om te stellen dat het meervoud van vas- (-handvat) zoiets is als *vasz- (-handvatten), omdat deze constructie nooit zelfstandig kan bestaan:

30.67

Het meervoud van een woord met een nominaal prefix is altijd regelmatig, ook al heeft het sub-element een onregelmatig meervoud (het meervoudssuffix hoort immers bij het prefix, niet bij het sub-element). Vergelijk a. met b.:

30.68

Daarentegen passen de meervoudssuffixen zich wel aan bij de vorm van het sub-element, voor zover fonologische regels zo'n aanpassing (= uitbouw van de hoofdregel in Blok 30.5) noodzakelijk maken:

30.69

Merk op dat in de voorbeelden van § 30.68 het prefix het basiselement van de woorden is, en dat het vetgedrukte meervoudssuffix dus een meervoud van dat basiselement uitdrukt. Vergelijk de onderstreepte basiselementen:

In a. gaat het om het meervoud van sko- (-zak), in b. om het meervoud van kas (jas).

30.70

Als het sub-element een zodanige vorm heeft dat de meervoudsvorming ervan gevoelig is voor de secundaire regels in Blok 30.15, kan gekozen worden uit twee alternatieve meervoudsvormingen:

1. De nadruk kan gelegd worden op het feit dat het meervoudssuffix alleen een semantische relatie heeft met het prefix, en niet met het sub-element, zodat de secundaire regels genegeerd worden, bijvoorbeeld:

   stynaliycos ~ stynaliycosz
   staat van onderhoud ~ staten van onderhoud

   In dit voorbeeld wordt genegeerd dat het sub-element naliycos (onderhoud) met -os is afgeleid van het werkwoord naliyce (verzorgen; onderhouden), wat feitelijk zou moeten leiden tot de meervoudvorm naliycôsta.

2. De semantische relatie tussen het meervoudssuffix en het nominale prefix wordt genegeerd, en de meervoudsvorming vindt plaats volgens de Blokken 30.15 en 30.5, waarbij de secundaire regels de hoofdregel verdringen, bijvoorbeeld:

   stynaliycos ~ stynaliycôsta	(idem)

Kojen-Pôt (1977) geeft de voorkeur aan de theoretische benadering 1., maar tekent hierbij aan dat constructies die samengesteld zijn met een nominaal prefix en een sub-element waarvan het suffix gevoelig is voor secundaire meervoudsvorming zo zeldzaam zijn, en bovendien nog een gelexicaliseerd karakter hebben, dat de praktische benadering 2. in feite meer overeenstemt met het taalgevoel dan de theoretische variant.

30.71

Als een nominaal prefix een entiteit uitdrukt waarvan er maar één exemplaar bij het sub-element past, zal het meervoud van het prefix ook een meervoudige interpretatie van het sub-element inhouden. Vergelijk (1) en (2) met (3):

Omdat een mes (in (1)) maar één heft heeft, zal het meervoud van "heft" tevens een meervoudige interpretatie van "mes" uitlokken. In een samenstelling als mesheften is "mes" niet gemarkeerd voor enkel- of meervoud, maar in de omschrijving heften van de messen komt het meervoud van "mes" wel expliciet tot uitdrukking. Evenzo gaat het bij iyxesperos in (2) om meer dan één speer, aangezien er sprake is van meerdere speerpunten, en één speer maar één punt kan hebben.
Voorbeeld (3) is ambigu: aangezien een krat meerdere handvatten kan hebben, hoeft "krat" niet per se een meervoudige lezing te krijgen. Krathandvatten kan dus geïnterpreteerd worden als "handvatten van de krat" of "handvatten van de kratten".1

© (2000) Rolandt Tweehuysen, Kimswerd, the Netherlands