Spokanisch Archief

GODEN (PERSONIFICATIES)
Zie ook
Ergynne-encyclopedie
 
 
Status: Beschrijvingen toevoegen.
 

Wat in populair taalgebruik "Spokanische goden" wordt genoemd, zijn feitelijk personificaties van eigenschappen en begrippen die in de Ergynische geschriften (en dan met name in de Ergemip) een sleutelrol spelen. Deze "goden" worden onderverdeeld in 2 categorieën: de hogere goden die in Heboreta wonen (de Ergynische variant van de Hemel), en de lagere goden die op aarde, onder de mensen vertoeven. In diverse Ergynische geschriften kunnen we lezen hoe veel van deze goden een familierelatie met elkaar hebben. Zulke "familierelaties" drukken uit op welke wijze Spokaniërs aankijken (of volgens de opstellers van die geschriften zouden moeten aankijken) tegen bepaalde zaken. Zo is Ameo (god van de Oorlog) een zoon van Brefcôch (god van de Slechte Dingen). Kennelijk wordt oorlog niet als iets heldhaftigs gezien, maar als iets wat slecht is. Uit het feit dat Frina (godin van de Zon) de partner is van Moestof (god van het Weer), kunnen we opmaken dat in de perceptie van de Spokaniër de zon een bepalende factor is voor het weer.

Spokanische goden vervullen ook een rol die te vergelijken is met de beschermheiligen in het christelijke geloof. Zo is Koronalista (godin van de Vruchtbaarheid) de "beschermheilige" van de boeren. Haar symbool (vier korenaren naast elkaar) vinden we dan ook vaak terug op boerderijen, tractors of landbouwmachines. Cândiy (god van het Vuur) is de "beschermheilige" voor mensen die beroepshalve met vuur omgaan, zoals brandweerlieden, smeden en glasblazers. Zijn symbool (drie vlammen) vinden we dan ook vaak terug op brandweerauto's of gereedschap van smeden.

De volgende "goden" wonen in Heboreta:

  1. Aitromba (godin van de Zee)
    symbool: zee, voorgesteld door golflijn en daaronder rechte lijn.
    familie: dochter van Quaritjach en Labane; partner: Cândiy.

  2. Ameo (god van de Oorlog)
    symbool: schild waarover een naar rechtsboven wijzende pijl.
    familie: zoon van Brefcôch.

  3. Brefcôch (god van de Slechte Dingen)
    symbool: 2 in elkaar grijpende maar gebroken schakels van een ketting.
    familie: zoon van Xanôs.

    Brefcôch speelt een belangrijke rol in de sage van Mârcer Griyftô, âvlo X hym 22, en leeft ook voort in de uitdrukking: ef prap fesoume luft Brefcôch = "de boel erbij neergooien; bij de pakken neer gaan zitten" (letterlijk: "zich overgeven aan Brefcôch").

  4. Bytset (godin van het Water)
    symbool: 2 waterdruppels.

    Bytset is ook de naam van een rederij.

  5. Cândiy (god van het Vuur)
    symbool: 3 vlammen.
    familie: zoon van Quaritjach en Labane; partner: Aitromba.

  6. Ennderur (godin van de Gerechtigheid)
    symbool: hoge hoed zoals rechters die dragen.

  7. Eunnes (godin van de Gezondheid)
    symbool: bloem met 2 losse blaadjes rechts ervan.

  8. Flesst (god van de Redding en Veiligheid)
    symbool: ladder op een bootje.

     
    Namen van Spokanische goden of personificaties komen we wel tegen als handelsmerk, maar dat gebeurt vrijwel altijd in Spokanië zelf. Een opvallende uitzondering is de god Flesst, die zijn naam gegeven heeft aan een Nederlands veiligheidssysteem, dat, aangebracht onder de nok van een dak, moet verhinderen dat op het dak werkende mensen ervan af vallen. Zie ook de site www.flesst.nl .

  9. Frina (godin van de Zon)
    symbool: zon, voorgesteld door schijf met 4 zonnestralen.
    familie: dochter van Quaritjach en Labane; partner: Moestof.

  10. Heeriys (god van de Moed)
    symbool: lei, waarop 2 kruislings liggende griffels.

  11. Iyer (god van de Wijn)
    symbool: kelkvormig wijnglas op steel.

  12. Jamin Jastaf (godin van de Liefde)
    symbool: naar links kijkende vrouwenkop met de haren in een knot.
    familie: dochter van Xeber.

  13. Koronalista (godin van de Vruchtbaarheid)
    symbool: 4 korenaren naast elkaar.
    familie: dochter van Jamin Jastaf.

  14. Labane (godin van de Aarde)
    symbool: aardbol, voorgesteld door cirkel met horizontale middellijn.
    familie: oermoeder, partner: Quaritjach.

  15. Lajate (godin van de Jacht)
    symbool: naar boven wijzende, gevederde pijl.
    familie: dochter van Jamin Jastaf.

  16. Moestof (god van het Weer)
    symbool: 3 bliksemschichten en wolk.
    familie: zoon van Cândiy en Aitromba; partner: Frina.

  17. Moffain (god van de Zee)
    symbool: zee, voorgesteld door twee golflijnen.
    familie: zoon van Quaritjach en Labane.

  18. Neeftôs (god van de Dood en Ziekte)
    symbool: doodskop waarachter een kronkelende slang.

  19. Ôply (godin van de Overvloed)
    symbool: troon, van opzij gezien, op verhoging.

  20. Pelres (god van de Rust en het Evenwicht)
    symbool: balans zonder schalen.

    Is verliefd op Vilauta (godin van de Tijd); zie ook fort-wehaver.

  21. Pjânts (god van de Honger en Armoede)
    symbool: gebroken korenaar.

  22. Pôrtessi (godin van de Tijdingen en de Wetenschap)
    symbool: rechtopstaande perkamentrol met twee vleugels en een zegel.

  23. Quaritjach (god van de Aarde en de Wereld)
    symbool: aardbol, voorgesteld door cirkel met verticale middellijn.
    familie: oervader, partner: Labane.

  24. Recca (godin van het Noodlot)
    symbool: kikker op de rug gezien.

    O.a. beschreven in Cara 36.

  25. Rominâstra (godin van de Kunst)
    symbool: gekruiste schilderskwast en beeldhouwersbeitel.
    familie: dochter van Ameo.

    In populair spraakgebruik wordt ze wel Rôrra genoemd.

  26. Rommuâle (god van het Bezit)
    symbool: geldbuidel, doorstoken met waardigheidsstaf.

    Wordt aangeroepen tijdens de Stûleeos.

  27. Stentkô (god van de Onderwereld en Hel)
    symbool: masker zonder neus, oren of haar, alleen holle ogen en grijns.
    familie: zoon van Ameo.

  28. Steufima (god van het Voedsel en de Drank)
    symbool: pot met lepel erin.
    familie: zoon van Koronalista.

    Zie ook het verhaal over de Ruzie bij Steufima.

  29. Svyrt (god van de Onderdanigheid en Trouw)
    symbool: knielende man met baard en gebalde vuisten.

  30. Sylle (godin van de Beslissing over wat behouden blijft en wat vergaat)
    symbool: kist met gekruiste ijzeren banden.

    Sylle wordt ook wel omschreven als Woesecÿr Kostoh ("Geest van de Plek"). (DOM 132)

  31. Tareut (godin van de Vrijheid en Vrede)
    symbool: pot met 2 oren, waaruit 3 vlammen opschieten.

  32. Vilauta (godin van de Tijd)
    symbool: zandloper.

    Zie ook Pelres.

  33. Xanôs (god van de Handel)
    symbool: gewicht.
    familie: zoon van Steufima.

  34. Xeber (godin van de Schoonheid)
    symbool: handspiegel met kam.
    familie: dochter van Moestof en Frina; Xeber heeft een broertje/zusje? dat een gewoon mens is, naam en geslacht onbekend.

  35. Zvoety (godin van de Afzichtelijke en Onesthetische Dingen)
    symbool: hand zonder duim.


De volgende personificaties en godheden leven op de aarde (onder de mensen):

  1. Blaûc (personificatie van Ergets geweten)

    Volgens de Ergemip bond Erget de strijd aan met Blaûc, waarbij Blaûc "sneuvelde" en in 14 stukken uiteen viel; deze 14 stukken zouden de eerste 14 mensen op aarde zijn.

    "Ur Blaûc clajo gopirus leps âfry Ergetex ef trovôc. Blaûc meldelira ral ef leps, zirdelira tepazzostie én rupkelira ón Erget, den kirro meltûse kolpert, den kirro melde ér tiyn cÿrlÿo, lo trufô ki vilt falÿs, té melde ér tur té melde leps âfry vilt trovôc."
     
    "En Blaûc viel uiteen in enkele stukken volgens Ergets getal. Nu is Blaûc de stukken die op de grond liggen en roepen naar Erget: "Met hoeveel zijn we, we zijn toch één geheel, ja feitelijk jouw geweten dat één [geheel] is maar dat uit stukken bestaat volgens jouw getal.""

  2. Cana

    Een van de drie met name genoemde vrouwelijke plaaggeesten (defôliyas).

  3. Comurra

    Dienaar van Erget, die de veeboeren in de gaten houdt.

  4. Erget

    Naam van de belangrijkste Ergynne-god: de "ziel" die in alle levende dingen huist.

  5. Hult

    Dienaar van Erget, die de bergen kneedde, en er vervolgens af stortte.

  6. Iylmeene

    Ergets zwanenhoedster, zie Helurfe-seert.

  7. Jeely

    Een in de Ergemip genoemd (en in vele sages terugkerend) meisje dat door een bloemenweide huppelt, waarbij zij een stukje boven de grond kan zweven om de bloemen niet behoeven te vertrappen.

  8. Lâc

    Een van de drie met name genoemde vrouwelijke plaaggeesten (defôliyas).

  9. Litafa

    "Blauwoor": maagd uit de Ergynne-mythologie met blauwgroene oren die eens een havik met schildpadpoten baarde; terloops genoemd in de Ergemip, en gedetailleerder beschreven in de Sage van de Kerrdiyfer.

  10. Moetsa

    Dienares van Erget die Nalatenschappen beheert en de dood verkondigt.

  11. Tacarifyty

    Dienaar van Erget, die over het Noodlot en de Gewetenswroeging beschikt.

  12. Vyriy

    Een van de drie met name genoemde vrouwelijke plaaggeesten (defôliyas).

© De Twee Hanen v.o.f. • Kimswerd • The Netherlands

DA 00 • SPARC 22 nov 1998