Woordenboek
Spokaans-Nederlands | Nederlands-Spokaans

Spokaans—Nederlands     A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
 

Nederlands—Spokaans     A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
 

 

DICTIO: PARADIGMA'S

 

 

BREUK Met vz mip tussen teller en noemer; noemer is rangtw op •tef 
OF: met ur (en) tussen teller en noemer; noemer met sx •tefa
voorbeelden drie zevende (3/7)
een kwart (1/4) 		dur mip hefergtef = dur ur hefergtefa
ér mip fârtef = ér ur fârtefa

 

{AW}
dat 		concr/semc abstr
enk stoff nominale afleiding enk
neutraal
verweg
contextueel 		dena
bô
mittof 		tem
bôs
mittof[s] 		temiy {Cef; mv=enk}
bôtiy {Cef; mv=enk}
- 		-
-
kâ*
* in Tjemp/Plefô wordt mittof ipv kâ gebruikt

 

{AW}
deze 		concr/semc abstr
enk mv/stoff nominale afleiding enk mv
neutraal
dichtbij
contextueel 		dena
lelmo°
mittof 		tem
lelmos°
mittof[s] 		temiy {Cef; mv=enk}
lelmoiy° {Cef; mv=enk}
- 		-
-
kâ* 		-
-
kâs*
* in Tjemp/Plefô wordt mittof[s] ipv kâ[s] gebruikt
° lelmo..: speek uit: |lemo..|

 

{AW}
die 		concr/semc abstr
enk mv/stoff nominale afleiding enk mv
neutraal
verweg
contextueel 		dena
bô
mittof 		tem
bôs
mittof[s] 		temiy {Cef; mv=enk}
bôtiy {Cef; mv=enk}
- 		-
-
kâ* 		-
-
kâs*
* in Tjemp/Plefô wordt mittof[s] ipv kâ[s] gebruikt

 

{AW}
dit 		concr/semc abstr
enk stoff nominale afleiding enk
neutraal
dichtbij
contextueel 		dena
lelmo°
mittof 		tem
lelmos°
mittof[s] 		temiy {Cef; mv=enk}
lelmoiy° {Cef; mv=enk}
- 		-
-
kâ*
* in Tjemp/Plefô wordt mittof ipv kâ gebruikt
° lelmo..: spreek uit: |lemo..|

 

GENITIEF {C}=persoon {C/S} {A/N}
zn eindigt op
algemeen
op 2 voc'n
op cons + -e
op 1 voc + -e
op 3 of meer voc'n
op 1 of meer voc'n + -ÿ
mv-sx -sz wordt: 		 
•er
•er/•r
•er
•r
•r
•er
•ster 		 
•ecÿr
•ecÿr/•cÿr
•cÿr
•cÿr
•cÿr
-
•stecÿr 		 
•ex ef
•x ef
•ex ef
•x ef
•x ef
-
•stex ef
geografische namen: •óg/•oeg

 

1niv haar {PV} {SX.vz}° pass. verbaal
vrw
C
A/SC 		eup¹
ef/mittof/kâ*
ef/kâ 		•ûp
•ûf/•miff/•kû*
•ûf/•kû 		épe
ófe
ófe 		eppere
efere
efere
¹ |ep/epp|
* kâ/•kû bij concr zn'n is vrnl spr
° (dl= Zuid-Liftka/Tigof/Lomky)

2niv haar {PV} rs (modern) rs (arch)
vrw
C
A/SC 		hópsat
lelp
kâ/kât 		hepsatt
iyffe
kâe 		hópsatt
lellpre
kâe

 

1niv hem {PV} {SX.vz}° pass. verbaal
mnl
C
A/SC 		do
ef/mittof/kâ*
ef/kâ 		•dû
•ûf/•miff/•kû*
•ûf/•kû 		dôe
ófe
ófe 		doere
efere
efere
* kâ/•kû bij concr zn'n is vrnl spr
° (dl= Zuid-Liftka/Tigof/Lomky)

2niv hem {PV} rs (modern) rs (arch)
mnl
C
A/SC 		zirrel
lelp
kâ/kât 		ziyrle
iyffe
kâe 		zirrle
lellpre
kâe

 

1niv hen/hun {PV} {SX.vz}° pass. verbaal
mnl
vrw
ntr
C/S
A/SC 		óps
belt
óps
tem/efs/ef*
tem/efs 		•ôps
•bel
•ôps
•tiym/•ûs/•ûf*
•tiym/•ûs 		ÿpse
biylte
ÿpse
tiymme
tiymme 		ópsene
beltene
ópsene
temane
temane
* ef/•ûf alleen onbeklemtoond na vz
° (dl= Zuid-Liftka/Tigof/Lomky)

2niv hen/hun {PV} rs (modern) rs (arch)
mnl
vrw
ntr
C/S/A/SC 		hifde
horde/hifde
hifde
hifde 		hiyfté
hôrté/hiyfté
hiyfté
hiyfté 		hifdee
hordee
hifdee
hifdee

 

1niv het {PV} {SX.vz}° pass. verbaal
ntr
C
A/SC 		ef
ef/mittof/kâ*
ef/kâ 		•ûf
•ûf/•miff/•kû*
•ûf/•kû 		ófe
ófe
ófe 		efere
efere
efere
* kâ/•kû bij concr zn'n is vrnl spr
° (dl= Zuid-Liftka/Tigof/Lomky)

2niv het {PV} rs (modern) rs (arch)
ntr
C
A/SC 		lelp
lelp
kâ/kât 		iyffe
iyffe
kâe 		lellpe
lellpe
kâe

 

1niv hij {PV} pass. verbaal
mnl
C
A/SC 		do
ef/mittof/kâ*
ef/kâ 		dôe
ófe
ófe 		doere
efere
efere
* kâ bij concr zn'n is vrnl spr

 

1niv ik {PV} pass. verbaal
standaard-Spok
Ÿrofly-Spok 		gress*
gre = griy 		gróse
groe 		gressere°
greere
* (alg) |ges/gess|; (poe) |gress|
° |gessere|

 

1niv jij {PV} pass. verbaal
standaard-Spok
Liftka/Brÿr 		tu
gÿr 		tûe
gôre 		turre
gÿre

 

1niv jou {PV} {SX.vz}° pass. verbaal
standaard-Spok
Liftka/Brÿr 		tu
gÿr 		•tû
- 		tûe
gôre 		turre
gÿre
° (dl= Zuid-Liftka/Tigof/Lomky)

2niv jou {PV} rs (modern) rs (arch)
  fimpt* fiympte* fimmpte*
* ..mpt.. = |..nt..|

 

1niv jullie {PV} {SX.vz}° pass. verbaal
standaard-Spok
Liftka/Brÿr 		tu
gÿr 		•tû
- 		tûe
gôre 		turane
gÿrane
° (dl= Zuid-Liftka/Tigof/Lomky)

2niv jullie {PV} rs (modern) rs (arch)
  kirnem kiyrnemm kirnemm

 

VERPLICHT GEBRUIK VAN BEPAALD LIDWOORD ef
1. Voor afkortingen/symbolen als deze als zn gebruikt worden
Ef SA mefre "Spooksoliy Arânkas" = SA betekent "Spokanische Spoorwegen"
Ef melde ef symboliy furt "tóftos" = is het symbool voor "tóftos"
2. Voor lichaamsdelen/organen/kleren als bezitter ervan zinskern is
Gress lelperre eft cirrô fes ef ként = Ik heb een knikker in mijn maag
Kirro sÿrte ef ÿršara (mv!) = We zetten onze hoed op
3. Voor zelfstandig gebruikte infinitief
Ef farte melde helt = Lopen is gezond
4. Voor maanden en dagen
ef januy = januari       ef kôbotof = zondag
5. Bij verschillende geografische namen en idiomatische uitdrukkingen
(zie de desbetreffende lemma's)
Ef Spana = Spanje       kaf ef kleter = opnieuw       nert ef X = geen X

VERPLICHT GEBRUIK VAN ONBEPAALD LIDWOORD eft
1. Bij lichaamsdelen, organen of delen v kledingstukken, als de bezitter ervan in de zinskern genoemd staat en hij/zij meer dan een stuks ervan bezit
Gress eft bonarô tundare = Ik heb mijn/een been gebroken

LIDWOORD BLIJFT AFWEZIG
1. Voor eigennamen v personen en geografische namen die voorafgegaan worden door een add
hupster Petriy = de grote Peter       hordâ Frakâs = het mooie Frankrijk
2. Zn'n, afkortingen en letterwoorden die als eigennaam ve vereniging, instantie, firma, bedrijf ed of als handelsmerk ed fungeren
(worden tevens met hoofdletters geschreven)
SA = de SA (Spooksoliy Arânkas)       ANWB = de ANWB
3. Buitenlandse (onvertaalde) namen v gebouwen, straten, toneelstukken ed
Euromast = de Euromast       Herengracht = de Herengracht
4. Voor namen v schepen en voertuigen
Moffainka = de Moffainka       Titanic-ka = de Titanic
Evening Star-ka = de Evening Star (locomotief)
5. Voor rangtelwoorden, namen v beroepen en de otr of mtr
Petriy melde durtef = Petriy is de derde
Moffain melde krodûr = Moffain is bakker
Elsa melde hupster oras = Elsa is de kleinste

 

MEERVOUD: CONCRETE en SEMI-CONCRETE SUBSTANTIEVEN:
hoofdregel
basis voeg •s toe: stoel/stoelen = ferdu/ferdus
uitbouw •ah > •alôsta:
•eh > •enôsta:
•oh > •ôsta:
•uh > •ôsta:
•ch > •cet:
•x > •set:
•s > •sz: 		kade/kades = kah/kalôsta
bak/bakken = iysteh/iystenôsta
geest/geesten = kostoh/kostôsta
gebaar/gebaren = duh/dôsta
spade/spades = ych/ycet
schaar/scharen = lafex/lafeset
school/scholen = koles/kolesz
Als de meervoudsvorming NIET conform bovenstaande regels plaatsvindt, is er sprake van een onregelmatige meervoudsvorming, en wordt deze expliciet in dit woordenboek aangegeven. Zulke onregelmatige vormen worden echter door de regelmatige vorming vervangen indien er sprake is van een onscheidbare samenstelling: dag/dagen = tof/terrats, maar zondag/zondagen = kôbotof/kôbotofs.

MEERVOUD: CONCRETE en SEMI-CONCRETE SUBSTANTIEVEN:
secundaire regels (bepaalde suffixen vereisen een speciale meervoudsvorming)
nominale afleiding van ww
leenwoorden uit Latijn
vrw afleiding van mnl zn
Franse leenwoorden op -age 		•os > •ôsta:
•ašo > •aša:
•a > •ÿ:
•a > •aes: 		offers = jalos/jalôsta (1)
risico's = riskašo/riskaša
vriendinnen = frinta/frintÿ (2)
etalages = etala/etalaes (3)
(1)zn'n die "toevallig" op os eindigen, gaan vlgs de hoofdregel: egel/egels = plos/plosz.
(2)vrw zn'n die anderszins op -a eindigen, of die een onscheidbare samenstelling zijn, gaan vlgs de hoofdregel: koninginnen = jabârina/jabârinas; boezemvriendinnen = festfrinta/festfrintas.
(3)alle andere zn'n op a gaan vlgs de hoofdregel.

MEERVOUD: ABSTRACTE SUBSTANTIEVEN
afleiding van ww
afleiding van bv
afleiding van bv
zn = bv
zn = bv 		•os > •osz:
•iy = •iy:
•er = •er:
voeg •s toe:
voeg •es toe: 		beloftes = promisos/promisosz
stugheid/stugheden = botsiy
ernst/ernstigheden = graver
verbod/verboden = móf/mófs (1)
gevoel[ens] van trots = wynch/wynches (2)
(1)ook als zn op os of iy eindigt, en het heeft dezelfde vorm als een bv, is mv gelijk aan enk: opmerking/opmerkingen = râviy.
(2)•es wordt gebruikt als zn eindigt op s of h.
Onregelmatige mv-vormen zijn expliciet in dit woordenboek aangegeven.

 

1niv mij {PV} {SX.vz}° pass. verbaal
standaard-Spok
Ÿrofly-Spok 		gress*
gre = griy 		•giys
  		gróse
groe 		gressere¹
greere
° (dl= Zuid-Liftka/Tigof/Lomky)
* (alg) |ges/gess|; (poe) |gress|
¹ |gessere|

2niv mij {PV} rs (modern) rs (arch)
  tsil tsiyle tsille

 

1niv ons {PV} {SX.vz}° pass. verbaal
standaard-Spok
Tigof/Lomky 		kirro
kirros 		•kirr
- 		kiyroe
kiyrose 		kirrane
kirrane
° (dl= Zuid-Liftka/Tigof/Lomky)

2niv ons {PV} rs (modern) rs (arch)
  uftel ûftell uftell

 

PASSIEF: basisschema
actieve basiszin:
Elsa geeft het boek aan Ôrs = Elsa kette ef mimpit ón Ôrs
object wordt zinskern
met agens (Het boek wordt door Elsa aan Ôrs gegeven)
Ef mimpit kettelije pai Elsa ón Ôrs
zonder agens (Het boek wordt [aan Ôrs] gegeven)
Blul kettelije ef mimpit [ón Ôrs]
echo wordt zinskern
met agens (Aan Ôrs wordt het boek door Elsa gegeven)
Ôrs kettelitâ pai Elsa enn ef mimpit
zonder agens (Aan Ôrs wordt het boek gegeven)
Blul kettelitâ Ôrs [enn ef mimpit]
Ôrs kettelitâ enn ef mimpit
zie ook: »worden 4/5; »er 1

 

RESULTATIEF VAN ENKELVOUDIGE SUBSTANTIEVEN
eindigend op
(beginnend met) 		variabel accent gefixeerd accent
monosyllabisch polysyllabisch
Fonetisch uitgangspunt
-V
-VV(V)
-V'V
-C
-CC(C)
-h
-ÿr
-ÿrC
-x
-Cx
-ch
-Cch 		-Ve *
–
–
-2Ce *
-CC(C)e *
-he
-ÿre
-ÿrCe
-xe *
-Cxe
-che
-Cche 		-Ve *
SN *
-V'Ve ¹
-2C *
-2CC(C) *
-he
-ÿre
-ÿrCe
-xe *
-Cxe of -2Cx
-che
-Cche of -2Cch 		-Ve *
SN *
-V'Ve
-Ce °*
-CC(C)e °*
-he
-ÿre
-ÿrCe
-xe
-Cxe
-che
-Cche
Syntactisch uitgangspunt
-os
(menn-)
(palle-)
(pazzo-)
-lôiy
-Viy nom.
-Va fem.
(to-)-Vÿ
(nâ-)-Ve
PG syll.m/n
PG -ân 		-ot ª
–
–
–
–
–
–
–
–
-t
– 		-ot ª
–
–
–
-lôiyt
-Ø ¹
-Vat ¹
(to-)-Ve °
(nâ-)-Vte
-t
– 		-ot ª
-Ø
-Ø
-Ø
-lôiyt
-Ø
-Vat
(to-)-Ve °¹
(nâ-)-Vte
-t
-Ø
-VV(V)eindigend op twee of meer vocalen
-V'Veindigend op vocaal–glottisslag–vocaal
-CC(C)eindigend op twee of meer consonanten
-2Cconsonantverdubbeling
-eparagogische e (klinkt als schwa; voorafgaande vocaal lang)
-esuffix -e
*relevant voor rs-vorming v zn'n met onregelmatig meervoud (zie ook schema hieronder)
°behoudens de uitzonderingen die ongemarkeerd blijven (SN)
¹behoudens de uitzonderingen die (anders) gemarkeerd zijn (SN)
ªabstr zn'n blijven ongemarkeerd (Ø)
SNvoor onregelmatige vormen, zie desbetreffende lemma's in Spokaans-Nederlandse deel van Dictio
-Øongemarkeerd
nom.nominalisatie v add'n
fem.feminiserend
PGPegrevische leenwoorden

RESULTATIEF VAN MEERVOUDIGE SUBSTANTIEVEN
eindigend op concr.subst.n abstr.subst.n
-s (hoofdregel)
-es
-ôsta
-aša
-cet
-set
-sz
-Cÿ fem.
-Vÿ fem.
FR -aes
-Ø
-osz
onregelmatig mv op -s
overig onregelm. mv 		-ses
–
-ôstat
-ašat
-ceste
-seste
-ste
-Cÿe
-Ve
-aeste of -aese
–
–
-ses °
ZIE ENKELVOUD 		-set
-eset of -et
–
–
–
–
–
–
–
–
-s
-oste
–
ZIE ENKELVOUD
°behoudens de uitzonderingen, zie desbetreffende lemma's (SN)
SNvoor onregelmatige vormen, zie desbetreffende lemma's in Spokaans-Nederlandse deel van Dictio
-Øongemarkeerd
fem.feminiserend
FRFranse leenwoorden op -age in het Frans
ZIE ENKELVOUD
De res.vorming van onregelmatige mv'n is identiek aan de rs-vorming van enkelvoudige zn'n: zie schema hierboven, waarin de met * gemarkeerde gevallen relevant zijn voor de rs-vorming van zn'n met een onregelmatig mv.

RESULTATIEF VAN ADDITIEVEN
eindigend op
(beginnend met) 		variabel accent gefixeerd accent
monosyllabisch polysyllabisch
Fonetisch uitgangspunt
-V
-VV(V)
-V'V
-C
-CC(C)
-h
-ÿr
-ÿrC
-x
-Cx
-ch
-Cch 		-Ve
–
–
-2Ce
-CC(C)e
-he
-ÿre
-ÿrCe
-xe
-Cxe
-che
-Cche 		-Ve
-te
-V'Ve
-2C
-2CC(C)
-he
-ÿre
-ÿrCe
-xe
-Cxe
-che
-Cche 		-Ve
-te
-V'Ve
-Ce
-CC(C)e
-he
-ÿre
-ÿrCe
-xe
-Cxe
-che
-Cche
Syntactisch uitgangspunt
-att add.ww.
-lira lex.
(nert +)-'kurre
-erÿ
-ine
-Viy add.ww.
(te-)-Ve
(te-)-Va
cat.III
geogr.naam
(pâlt-)
(us[e]-)
-ott
-ûte
met redpl. 		–
–
–
–
–
–
–
–
-Ø
-Ø
–
–
–
–
– 		–
-lirat
–
-erÿt (-erÿte*)
-inet (-inete*)
-Vte
(te-)-Vte
(te-)-Vte
-Ø
-Ø
-Ø
-Ø
–
-Ø
-Ø 		-attiy (-atte*)
-lirat
-'kurrete
-erÿte (-erÿt*)
-inete (-inet*)
-Vte
(te-)-Vte
(te-)-Vte
-Ø
-Ø
-Ø
-Ø
-Ø
-Ø
-Ø
-VV(V)eindigend op twee of meer vocalen
-V'Veindigend op vocaal–glottisslag–vocaal
-CC(C)eindigend op twee of meer consonanten
-2Cconsonantverdubbeling
-eparagogische e (klinkt als schwa; voorafgaande vocaal lang)
-esuffix -e
*spreektaalvorm
-Øgeen resultatief
add.ww.additivering van ww'n
add.zn.additivering van zn'n
lex.gelexicaliseerd vdw

 

STERRENBEELDEN
  (spr) (vakjargon)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12 		20 jan - 18 feb
19 feb - 20 mrt
21 mrt - 19 apr
20 apr - 20 mei
21 mei - 21 jun
22 jun - 22 jul
23 jul - 23 aug
24 aug - 23 sep
24 sep - 23 okt
24 okt - 22 nov
23 nov - 21 dec
22 dec - 19 jan 		Waterman
Vissen
Ram
Stier
Tweeling
Kreeft
Leeuw
Maagd
Weegschaal
Schorpioen
Boogschutter
Steenbok 		Knurfelater
Fisas
Ramiy
Stajir
Teranty
Krefet
Leëe
Vergiy
Drakâ-tiyn
Sârpyre
Ârcatjen
Kolini-mitree 		Aquarys
Pisces
Arjes
Tores
Geminiy
Cânser
Leô
Virgo
Libra
Scorpjô
Sagitarys
Capricôrnes

 

WERKWOORDSTIJDEN: schematisch overzicht
soort tijd dt+ww-sx volgorde opmerkingen
neutraal •eS-V-O te interpreteren als presens/preteritum/futurum
definitief 1 •e
•a
•a		S-O-V
S-V-O
S-O-V 		ongemarkeerd preteritum
vaag gemarkeerd preteritum
sterk gemarkeerd preteritum
definitief 2 •oS-V-O plusquamperfectum
toekomend 1 •e V-S-O ongemarkeerd futurum
di + •u S-V-O vaag gemarkeerd futurum met "plan"
di + •e S-V-O korte spreektaal-zinnen
toekomend 2 di + •uiS-V-O ...
toekomend-
definitief 		•aV-S-O perfect-futurum
aoristus •oS-V-O feitelijk modale variant van def.tijd 2, gebruikt in een context zonder niveauverschil
irrealis •uiS-V-O feitelijk modale variant van def.tijd 2, die aangeeft dat de gebeurtenis niet plaatsvond

 

TRAPPEN VAN VERGELIJKING: algemeen schema
vergrotende trap
overtreffende trap
trap van onvermatigheid 		groter = hupster terat (1)
[het] grootst = hupster oras (1)
te groot = hupsterr (2)
verkleinende trap
minste trap 		minder groot = hupster oiba (1)
[het] minst groot = hupster tom (1)
(1)zie dit woordenboek voor de gevallen waarin een trap niet met terat/oras/oiba/tom gevormd wordt, maar op onregelmatige wijze.
(2)trap v overmatigheid wordt met »resultatief gevormd.

 

1niv u {PV} {SX.vz}° pass. verbaal
enk
mv 		gÿrs
gÿrs 		•gÿs
•gÿs 		gôrse
gôrse 		gÿrsere
gÿrsane
° (dl= Zuid-Liftka/Tigof/Lomky)

2niv u {PV} rs (modern) rs (arch)
  kirnem kiyrnemm kirnemm

 

1niv wij {PV} pass. verbaal
standaard-Spok
Tigof/Lomky 		kirro
kirros 		kiyroe
kiyross 		kirrane
kirrose

 

{WN} enk zich actief rs {SX.vz} passief
1/2
3
 
  		 
C (bezield)
C/S (zaak)
A/SC 		sen
sen
frart/sen
efa 		senne
senne
senne
efae 		[•siyn]
[•siyn]
•siyn
  		prap
prap
prap
prap

{WN} mv zich actief rs {SX.vz} passief
1/2
3
  		 
C/S
A/SC 		sena
sena
efa 		senae
senae
efae 		[•siyn]
•siyn
  		prap
prap
prap

 

1niv zij (enk) {PV} pass. verbaal
vrw
C
A/SC 		eup°
ef/mittof/kâ*
ef/kâ 		épe
ófe
ófe 		eppere
efere
efere
° |ep/epp|
* kâ bij concr zn'n is vrnl spr

 

1niv zij (mv) {PV} pass. verbaal
mnl
vrw
ntr
C/S/A/SC 		óps
belt
óps
tem/efs 		ÿpse
biylte
ÿpse
tiymme/ófe* 		ópsene
beltene
ópsene
temane
* ófe is vrnl spr en minder formele schr

 

© (2000) De Twee Hanen v.o.f. • Kimswerd • The Netherlands

DICTIO